Сырдарья Туркестанский государственный региональный природный парк

Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімі

Бұхар бұғылары

Сырдария өзенінің жайылмасында бұхар бұғысын сақтау және өсімін молайту жөніндегі Түркістан питомнигінде бұл жануардың саны 2001 жылы 9 данадан 2012 жылы 65 данаға дейін өсті. Ал, парк құрылған жылдан бастап 2021 жылдың 22 желтоқсанына дейін 191 бұғыға дейін өсіріліп, күтіп-бапталуда.

Түркістан тұқымбағындағы бұхар бұғыларының мәлімет

Туған жылы	Ішкі қоршау (Вольер)				Еркіндікте жүргені				Жалпы жиынтығы
Туған жылы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Барлы- ғы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Барлы- ғы	Жалпы жиынтығы
Түркістан филиалы
2013	13	23	-	36	16	13	-	29	65
2014	15	27	-	42	20	19	-	39	81
2015	20	34	-	54	24	25	-	49	103
2016	26	37	-	63	33	30	-	63	126
2017	34	44	-	78	35	33	-	68	146
2018	34	45	-	79	36	35	-	71	150
2019	34	49	-	83	36	39	-	75	158
2020	34	49	10	93	36	39	6	81	174
2021	32	48	14	94	36	39	14	89	183
Сырдария филиалы (Шөгірлі бұғылар тұқымбағы)
2021	4	4	-	8	-	-	-	-	8
Барлығы	36	52	14	102	36	39	14	89	191

Заңсыз аң аулау мен заңсыз ағаш кесу оқиғаларның түсіндірме жазбасы

«Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-нің аумағында сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту барысында (заңсыз аң аулау, заңсыз ағаш кесу, ЕҚТА жеріне заңсыз кіру және басқа да) заңсыздықтардың жолын кесу мақсатында, жергілікті құқық қорғау органдарының қызметкерлерін қатыстыра отырып, бірлескен арнайы рейдтер ұйымдастыру нәтижесінде бөлім мамандары мен филиалдардың мемлекеттік инспекторлары тарапынан сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту мақсатында жыл басынан жалпы 135 рет рейдтік тексеру жұмыстары жүргізіліп, оның ішінде құқық қорғау органдарымен 26 рет рейдтер ұйымдастырылды. Ұйымдастырылған рейдтер барысында 126 заң бұзушылықтар анықталды. Анықталған заңбұзушылықтар ішінде 9 оқиға ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу және зақымдау бойынша қылмыстық істер қозғалды. Заңсыз аң аулаудың 19 оқиғасы, басқа да орман заңдылықтарын бұзу 14 оқиғасы, ЕҚТА ережесін бұзудың 84 оқиғасы анықталды.

Барлығы 115 оқиға бойынша 1248,0 мың теңге көлемінде айыппұл салынып, оның 109 азаматтан 932,6 мың теңгесі өндірілген. Қалған әкімшілік айыппұлдарды өндіру жұмыстары жүргізілуде.

Келтірілген залал бойынша барлығы 13 оқиғаға 76,1мың теңге талап арыз беріліп, 7 оқиға бойынша 51,2 мың теңгесі өндірілген, қалған оқиғалар бойынша келтірілген залалдарды өндіру жұмыстары жүргізілуде.

ЕҚТА жерінде анықталған аң аулаудың 3 оқиғасына сот шешімдерімен 70 АЕК-тен, 1 оқиғасына 49 АЕК айыппұл салынып, 2 азаматты 2 жылға аң аулау құқығынанайырған. 2 шақырым қорғау аймағында 13 оқиғаға 5 (бес) АЕК-тен айыппұл салынған.

Аң аулау оқиғалары бойынша 1 дана «ВЕПРЬ-01» 7,62х54 калибрлі ТТ -2803 аңшы мылтығы,3 дана 12 калибрлі аңшы мылтығы, 1 дана 16 калибрлі аңшы мылтығы, 1 дана «PULSAR»үлгісіндегі түнде көретін дүрбі, 2 дана аңшы пышағы, 1 дана аңшы пышағының қабы, 1 дана мұзтескіш, 6 дана диаметрі 20 мм труба, 6 дана диаметрі 38 мм труба, 1 дана орындық, 2 дана оқшантай (потрантаж), 51 дана оқ дәрі сот шешімімен мемлекет пайдасына тәркіленді.

Анықталған 9 заңсыз ағаш кесу оқиғалары бойынша сот шешімімен 11,3 текше мерт ағаш және 9 дана темір балта тәркіленіп, 3 азаматты 150 сағаттан, 1 азаматты 200 сағатқа қоғамдық жұмысқа тартылып, 1 оқиғаға сот шешімімен 56725 теңге айыппұл салынып, 1 оқиғасы Шардара аудандық сотының шешімімен тоқтатылған. 25.12.2017 жылы анықталған заңсыз ағаш кесудің 3 оқиғасы бүгінгі таңда сотқа жолданды.

Сұғанақтыққа қарсы күрес бойынша және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өсімдіктер және жануарлар дүниесі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 25.06.2017 жылғы №73-VI Заңын жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігінің өкілетті кейбір заңнамалық актілеріне түзетулер енгізілген жаңа нормативтік құқықтық актілері филиалдарға жұмыс жүргізу үшін жолданып, республикалық, облыстық, жергілікті газеттерде жалпы 50 мақала шығарылып, радио және телевидениеден 5 рет хабар берілген. ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінен бүгінгі таңда БАҚ-на 5 мақала шығарылды.

Бұхар бұғылары тұқымбағында 2017 жылдың 22 желтоқсанға дейін яғни бүгінгі таңға жалпы саны 146 бас бұхар бұғылары күтіп бапталуда. Олардың 78 бас ішкі қоршауда (волер), қалған 68 басы қоршалған аумақта. Биылғы алынған төлдер 20 бас.

Бұхар бұғылары мен басқа да аң құстардың бас санының түгелділігі филиал басшылары мен мамандар тарапынан тұрақты қатаң қадағалануда. Өсіп-өнуіне бақылау жасау мақсатында, бұғылардың және аң-құстардың тіршілігі, фотофиксаторлар арқылы суреттерге түсірілуде

Орман қоры жерінде анықталған заң бұзушылықтар туралы ақпарат

№	Көрсеткіштердің атауы	Өлшем бірлігі	Жыл басынан бері
1	Жүргізілген рейд	саны	135
2	Анықталған заң бұзушылық саны, оның ішінде:	оқиға	126
2.1	Балық ресурстарын және басқа да су жануарларын заңсыз аулау және пайдалану бойынша	оқиға
2.2	Заңсыз аң аулау бойынша	оқиға	19
2.3	Өсімдіктерді қорғау, оның ішінде ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу, зақымдау бойынша	оқиға	9
2.4	Басқа да заң бұзушылықтар	оқиға	98
3	Айыппұл салынды	мың. теңге	1248,0
4	Айппұл өндіріліп алынды	мың. теңге	932,6
5	Залал келтірілді	мың.теңге	76,1
6	Залал өндірілді	мың.теңге	51,2
7	Үгіт-насихат жұмыстары, оның ішінде:
7.1.	лекциялар мен семинарлар	рет/адам саны	163 / 1335
8	БАҚ-та жарияланды, оның ішінде:	рет	296
8.1.	мақалалар	рет	266
8.2.	телеарналарда	рет	30
8.3.	үнпарақтар тарату	дана	5530

Биотехникалық іс-шаралар туралы жазбаша түсіндірме

Аңдарғастационарлыжем-шөпсалатынорындардайындау:Боралдай филиалында 6 дана, Сырдария филиалында 6 дана, Түркістан филиалында 6 дана, барлығы 18 дана 200,0 мың теңгеге жасалып, орнатылды.

Құс ұяларын жасату және орнату: Сырдария филиалында 20 дана, Түркістан филиалында 20 дана, Боралдай филиалында 51 дана, барлығы 91 дана ЕҚТА аумақтарына 91,0 мың теңгеге жасалып, орнатылды.

Аңдарды азықтандыру, тұз дайындау: Боралдай филиалында 553 кг, Сырдария филиалында 474 кг, Түркістан филиалында 473 кг, барлығы 1500 кг тұз жабайы аңдарға 49,5 мың теңгеге дайындалып, берілді.

Жем және бақша өнімдерін дайындау:Боралдай филиалына 500 кг, Сырдария филиалына 500 кг, Түркістан филиалына 500 кг, барлығы 1500 кг жем арнай астауларға дайындалып берілді. Жұмсалған қаржы көлемі 69,0 мың теңге.

Биотехникалық іс-шаралар туралы мәлімет

№	Іс-шаралар	Өлшем бірлігі	Жылдық жоспар		Орындалғаны
№	Іс-шаралар	Өлшем бірлігі	Көлемі	Қаржы, мың теңге	Көлемі	Қаржы, мың теңге
1	Аңдарғастационарлы жем-шөп салатын орындар дайындау	дана	18	200,0	18	200,0
2	Шөп дайындау және жинақтау	кг	0	0	-	-
3	Аң құстарға шөп тастайтын орындарды дайындау	дана	0	0	-	-
4	Құс ұяларын жасату және орнату	дана	91	91,0	91	91,0
5	Аңдарды азықтандыру, тұз дайындау	кг	1500	49,5	1500	49,5
6	Тұз салатын орындар белгілеу	дана	0	0	-	-
7	Жем дайындау	дана	1500	69,0	1500	69,0
	Жиынтығы:			409,5		409,5

Санақ жұмыстары

Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи парк аумағында мекендейтін, және қоныс аударатын жабайы аң-құстарды есепке алу жұмыстары ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылы 1 наурыздағы ҚР аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі біріңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулыққа сәйкес №25-03-01/82 бұйрығын басшылыққа алып, Өңірлік табиғи парктің 19.09.2017 жылғы № 110-Ө бұйрығы шығарылып парк аумағында 2017 жылғы күзгі санақ жұмыстары жүргізілді.

Күзгі санақ жұмыстары өңірлік парктің барлық аумағында аталған әдістемелік нұсқауларға сәйкес негізгі аңдар мен құстар бойынша тиісті мамандардың қатысуымен нәтижелі талқыланды.

Өңірлік парк аумағында біршама жабайы аң-құстардың бас санының өскендігі төмендегі кестеде байқалады.

№	Аң-құстар	2016 жыл	2017 жыл
1	Қаратау арқары	65 бас	76 бас	11 басқа өскен
2	Сібір елігі	68 бас	78 бас	10 басқа өскен
3	Қабан	241 бас	274 бас	33 басқа өскен
4	Қырғауыл	4990 бас	5670 бас	680 басқа өскен

Парк аумағында 2017 жылдың көктемгі жабайы аң-құстарға жүргізілген санақ жұмыстарының қорытынды ЕСЕБІ

ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылы 1 наурыздағы ҚР аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес №25-03-01/82 бұйрығын басшылыққа алып, Өңірлік парктің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығы шығарылып Сырдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі- аумағындағы жабайы жануарлардың 2017 жылғы көктемгі санақ жұмыстары жүргізілді.

Ағымдағы жылда жануарлар дүниесін есепке алу жөнінде «Сырдария- Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» - Оңтүстік Қазақстан облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясымен бірлескен іс-шаралар мен жануарлар санын есепке алу жоспары бекітілді.

Бірлескен жоспардың негізгі мақсаты – өңірлік парк аумағында жануарлардың санақ жұмысын бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілуін қамтамасыз ету, Өңірлік парк мамандары мен филиалдардың аң-қорғау инженерлерімен іс-тәжірибе алмасу,мемлекеттік инспекторларға санақ жұмысын жүргізудің оңтайлы әдістемелері туралы оқу-жаттығу жұмыстарын үйрету, жануарлардың миграциялық картасын, суаттар мен жайылым алаңдарының сызбасын бірлесіп жасау болып табылады.

Көктемгі санақ жұмыстары өңірлік парктің барлық аумағында аталған әдістемелік нұсқауларға сәйкес негізгі аңдар мен құстар бойынша тиісті мамандардың қатысуымен нәтижелері талқыланды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Өңірлік табиғи парк аумағында әдістеме бойынша көктемгі санақтың атқарылған жұмысы

Сырдария- Түркістан МӨТП-ның жалпы жер көлемі 119978,418 га.

Сырдария- Түркістан МӨТП негізінен 3 филиалға бөлінген олар: Боралдай,

Сырдария, Түркістанфилиалдары болып табылады.

1) Боралдайфилиалының жалпы орман қарау айналымдарының саны- 15, жалпы жер көлемі- 36255 га, орманшылыққа бөлінбеген.

Санақ жұмысы

2) Сырдария филиалының жалпы орман айналымдарының саны – 44, жалпы жер көлемі- 58890,92 га. Сырдария филиалы 4 орманшылыққа бөлінеді:

а) Байырқұм орманшылығы, айналым саны (14) он төрт орман айналымдары № 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33. Жалпы жер көлемі 24093,44 га

ә) Отырар орманшылығы, айналым саны (10) он

№ 10,11,12,13,14,15,16,17,18,19. Жалпы жер көлемі 10445 га

б) Тақыркөл орманшылығы, айналым саны (9) тоғыз. Орман айналымдары № 1,2,3,4,5,6,7,8,9. Жалпы жер көлемі 8513,97 га

в) Шардара орманшылығы, айналым саны (11) он бес. Орман айналымдары № 34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44. Жалпы жер көлемі 13082 га.

Санақ жұмысы

3) Түркістанфилиалының жалпы орман қарау айналымының саны-25, жалпы жер көлемі- 23832,498 га, Түркістан филиалы 3 орманшылыққа бөлінеді:

а)Балтакөл орманшылығы, айналым саны (8) сегіз. Жалпы жер көлемі 8476га

ә) Қызылшаруа орманшылығы, айналым саны (6) алты. Жалпы жер көлемі 4998 га

б) Шәуілдір орманшылығы, айналым саны (11) он бір.жалпы жер көлемі 11952 га

Санақ жұмысы 2 кезеңге бөлініп, әр филиалға жеке-жеке жүргізілді.

Боралдай филиалы бойынша:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 1 наурыздағы 25-03-01/82 бұйрығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі нұсқаулық» негізінде Бас мекеменің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығына сәйкес Парк аумағында мекендейтін және ҚР Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң-құстардың есебі жүргізілді. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда көктемгі аң-құстардың есебі сондай-ақ орманда заң бұзушылықтардың алдын алу және болдырмау іс шараларын күшейтуге байланысты рейдтер мен тексерулер бірге атқарылды. Санақ жүргізген жерлер Боралдай филиалының Бас Боралдай, Ақбастау, Тұра үстіндегі жайлау, Асан жайлау, Кіші Боралдай, Улкен Боралдай өзендері бойы, Ақтасты бұлақ, Қарасай, Сүңгі, Теректі, Аққуыс, Аяқ сүңгі, Орта сүңгі айналымдарында «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» бас маманы Қ.Оразымбетов Боралдай филиалының аң қорғау инженері Ш.Жолдасов, орман шебері Н.Битасов мемлекеттік инспекторлар С.Жолдасов, А.Жүзтаев, А.Құдайбергенов, Е.Қорабаев, Б.Сәрсенбаев, Ә.Даулетбақов, Ғ.Оспанов қатысты.

№ 1,2,3,4,5,6,7 ші суреттерден көруге болады.

Санақ қорытындысы төмендегі № 1 кестеде келтіріліп отыр.

№1кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қаратау арқары	Х	24	25	23	72
1	Қаратау арқары	Х%	38,4	41,5	20	100%
2	Сібір елігі	Х	26	29	21	76
		Х%	41,1	42,6	16,9	100%

3	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	27
4	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	60
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	35
6	Борсық	Х	Х	Х	Х	57
7	Жайра	Х	Х	Х	Х	44
8	Тас сусары	Х	Х	Х	Х	26
ҚҰСТАР
1	Кекілік	Х	Х	Х	Х	1050
2	Шіл	Х	Х	Х	Х	170
3	Кептер	Х	Х	Х	Х	750
4	Бүркіт	Х	Х	Х	Х	24
5	Құтан	Х	Х	Х	Х	80
6	Жапалақ	Х	Х	Х	Х	140
7	Үкі	Х	Х	Х	Х	40
8	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	310
9	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	710
10	Бөдене	Х	Х	Х	Х	190
11	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	110
12	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	286
13	Көк қарға	Х	Х	Х	Х	186

1- сурет 2-сурет

3-сурет

4 – сурет

5-сурет

6-сурет

7-сурет

Сырдария филиалы бойынша.

Аң - құстардың есебін жүргізуге қатысқан мамандар: «Сырдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-ң «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» меңгерушісі А.Ахметов, Сырдария филиалының аң қорғау инженері Н.Исабаев, Тақыркөл орманшылығының мемлекеттік инспекторлары С.Сағынтаев, Ж.Ділдәбеков және Байырқұм орманшылығының мемлекеттік инспекторлары Б.Байсарсенов, Б.Шыналиев, А.Байсарсенов, С.Адамбеков, А.Ертаев, Отырар орманшылығының орманшысы Ғ.Боранбай, орманшы көмекшісі Қ.Алиев, мемлекеттік инспектор Е.Оразбай, Шардара орманшылығының мемлекеттік инспекторы С.Айдарқұлов, орман шебері А.Әбітайлар санақ жүргізуге қатысты.

Сырдария филиалы бойынша санақ қорытындысының мәліметтері №2 кестеде келтіріліп отыр.

№2 кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қабан	Х	27	34	79	140
1	Қабан	Х%	18,4	24,8	56,8	100%
2	Борсық	Х	Х	Х	Х	85
3	Қоян	Х	Х	Х	Х	284
4	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	22
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	48
6	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	36
7	Ондатр	Х	Х	Х	Х	145
8	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	315
9	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	210
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	2155
2	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	656
3	Кептер	Х	Х	Х	Х	648
4	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	415
5	Бөдене	Х	Х	Х	Х	224
6	Қарақұс	Х	Х	Х	Х	86
7	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	223
8	Құтан	Х	Х	Х	Х	116
9	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	342
10	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	252
11	Үкі	Х	Х	Х	Х	22
12	Көкқарға	Х	Х	Х	Х	182
13	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	54
14	Жылқышы	Х	Х	Х	Х	36
15	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	342
16	Шіл	Х	Х	Х	Х	71
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	1730
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	1345
3	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	2553
4	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	2246
5	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	1948
6	Тырна	Х	Х	Х	Х	382
7	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	452
8	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	1736

8-сурет

9 – сурет

10-сурет

11-сурет

12-сурет

Түркістан филиалы бойынша

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 1 наурыздағы 25-03-01/82 бұйрығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі нұсқаулықтың» негізінде Бас мекеменің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығына сәйкес Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағында мекендейтін және ҚР Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң құстардың есебі жүргізілді. Түркістан филиалы Қызылшаруа, Балтакөл, Шәуілдір орманшылықтарының біршама айналымдарында санақ жүргізу барысында аң-құстардың есебін жүргізуге «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-нің «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» меңгерушісі А.Ахметов, Түркістан филиалының аң қорғау инженері Қ.Молдалиев Қызылшаруа орманшылығының орманшысы А.Батырбеков, орман шебері С.Кадиров, мемлекеттік инспектор Ж. Өсеров, Балтакөл орманшылығының орманшысы Н.Усеров, орманшы көмекшісі С.Асылов, мемлекеттік инспекторлар Б.Арысов, М.Жұмабеков, Шәуілдір орманшылығының орманшысы С.Дәуренбеков, орман шебері С.Сұлтанмұратов, мемлекеттік инспектор М.Атахановтар қатысты.

Санақ қорытындысы төмендегі № 3 кесте бойынша келтіріліп отыр.

№3кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қабан	Х	18	32	66	128
1	Қабан	Х%	15,5	27,5	56,8	100%
2	Борсық	Х	Х	Х	Х	64
3	Қоян	Х	Х	Х	Х	278
4	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	26
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	62
6	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	46
7	Ондатр	Х	Х	Х	Х	254
8	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	324
9	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	210
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	2050
2	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	564
3	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	146
4	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	264
5	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	383
6	Шіл	Х	Х	Х	Х	46
7	Көкқарға	Х	Х	Х	Х	212
8	Кептер	Х	Х	Х	Х	625
9	Бөдене	Х	Х	Х	Х	206
10	Құтан	Х	Х	Х	Х	98
11	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	425
12	Үкі	Х	Х	Х	Х	20
13	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	220
14	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	28
15	Жылқышы					24
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	1516
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	1190
3	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	1395
4	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	2310
5	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	1926
6	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	1594
7	Тырна	Х	Х	Х	Х	236
8	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	342

13-сурет

14-сурет

15- сурет 16-сурет

17 – сурет 18– сурет

«Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» коммуналдық мемлекеттік мекемесіне қарастыТүркістан филиалында күтім жасалып жатқан Бұхар бұғыларының мәліметі.

2017 жылы күтім жасалып жатқан бұхар бұғыларының саны 126 басқа жетіп отыр.

Бұхар бұғыларының қозғалысы төмендегі кестеде.

Туған жылы	Ішкі қоршау (Вольер)			Еркіндікке жіберілгені			Алынған төлдер	Барлығы
Туған жылы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Алынған төлдер	Барлығы
2008 ж.	8	9	-	11	1	-		29
2009 ж.	1	3	-	-	1	-	5	34
2010 ж.	1	4	-	-	1	-	6	40
2011 ж.	-	-	-	1	5	-	6	46
2012 ж.	2	2	-	1	3	-	8	54
2013ж.	1	5	-	3	2	-	11	65
2014ж.	2	4	-	4	6	-	16	81
2015 ж.	-	-	12	-	-	10	22	103
2016ж			9			14	23	126
Жиын-тығы:	15	27	21	20	19	24	Х	126

Бұхар бұғыларының бас санының түгелділігі мен олардың жем-шөбінің уақытылы берілуін Түркістан филиалының басшысы мен мамандар тарапынан тұрақты қатаң қадағалануда. Өсіп-өнуіне бақылау жасау мақсатында, бұғылардың тіршілігі фотофиксаторлар арқылы суреттерге түсірілуде

19-сурет

20-сурет

Өңірлік табиғи парктің жерлерінде 2017 жылғы көктемгі санақ жүргізу қорытындысы бойынша төмендегі жабайы аң-құстар есепке алынып, төмендегі кестеде нәтижелері көрсетіліп отыр.

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қаратау арқары	Х	25	28	19	72
1	Қаратау арқары	Х%	34,7	38,8	26,3	100%
2	Сібір елігі	Х	29	30	17	76
2	Сібір елігі	Х%	38,1	39,4	22,3	100%
3 4	Қабан	Х	45	66	163	274
3 4	Қабан	Х%	16,4	24,1	59,4	100%
5	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	75
6	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	480
7	Түлкі	Х	Х	Х	Х	145
8	Борсық	Х	Х	Х	Х	206
9	Қоян	Х	Х	Х	Х	562
10	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	82
11	Ондатра	Х	Х	Х	Х	399
12	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	639
13	Жайра	Х	Х	Х	Х	44
14	Тас сусары	Х	Х	Х	Х	26
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	4205
2	Кекілік	Х	Х	Х	Х	1050
3	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	1930
4	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	479
5	Кептер	Х	Х	Х	Х	2023
6	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	1084
7	Шіл	Х	Х	Х	Х	287
8	Бөдене	Х	Х	Х	Х	620
9	Құтан	Х	Х	Х	Х	294
10	Бүркіт	Х				24
11	Жапалақ	Х	Х	Х	Х	140
12	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	1077
13	Үкі	Х	Х	Х	Х	82
14	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	606
15	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	472
16	Көк қарға	Х	Х	Х	Х	580
17	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	82
18	Жылқышы	Х	Х	Х	Х	60
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	3246
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	2535
3	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	3131
4	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	4863
5	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	4172
6	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	3542
7	Тырна	Х	Х	Х	Х	618
8	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	794

1.АРҚАР

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – ҚУЫС МҮЙІЗДІЛЕР (Bovidae)

Түрі – ҚАРАТАУ АРҚАРЫ (Ovis ammon karellini)

Арқар – бұл айыр тұяқты сүтқоректі аң, сирек кездесетініне байланысты Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген. Өңірлік парк аумағының тек Боралдай филиалында мекендейтін түрі – Қаратау арқары.(Ovis ammon karellini)

«Сырдария-Түркістан МӨТП» КММ-нің Боралдай тау сілемдері Аққуыс, Теректі, Аяқ-сүңгі, Бүркіт ұя, Қарасай шатқалы, Үлкен Боралдай, Ақтасты бұлақ, Асан жайлау орман айналымдары аумағында арқардың қыстауы жиі болады және көктемде ішінара төлдеуі өтеді. Жануарлар бұл жерге қазан айының соңы мен қараша айының басында келеді, ал мамыр айының соңында көптеген дарақтары жазғы жайылатын жерлерге қоныс аударады, яғни өңірлік парк аумағынан тыс жерге миграция жасайды және ол территорияларда қорғауға алынбайды. Сондықтан күзде қыстауға және көктемде төлдеуге қайтып келген арқарлардың саны тұрақты түрде ауытқып отырады. Биылғы жылғы көктемгі санақтың қорытындысы бойынша арқарлардың 72 басы есепке алынды.

21-сурет

Көктемгі санақ барысында Қаратау арқарының кездескен жерлері

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Барлығы	Оның ішінде
	Барлығы	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Аққуыс шатқалынан	8	2	4	2	-
Бүркітұя шатқалынан	13	4	5	4	-
Қарасай шатқалы	11	3	5	3	-
Аяқ-сүңгі шатқалынан	12	3	5	4	-
Үлкен Боралдай	8	3	2	3	-
Ақтасты бұлақ	9	2	3	4	-
Асан жайлау	11	3	5	3	-
Барлығы:	72	20	29	23	-

2.ЕЛІК

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – БҰҒЫЛАР (Cervidae)

Түрі – ЕЛІК (Capreolus rygargus Pallas)

Еліктің негізгі мекен ету ортасы маусымдық өзгерістерге тікелей тәуелді. Жаз айларында таудың жоғарғы белдеулеріндегі жайылымдарға дейін көтеріліп, қыс мезгілінде ең төменгі белдеуге кей уақытта парк территориясынан тыс аумақтарда да байқалып қалады. Көктем және күз айларында тау аңғары ішіндегі өзен бойындағы арша, бұта ағаштар тоғайларында жиі кездеседі.

Биылғы жылғы көктемгі санақ бойынша Боралдай филиалында 76 бас есепке алынды. Еліктің өңірлік парк аумағында таралуы төмендегі кестеде көрсетілген. Бұл кестедегі мәліметтер өңірлік парк мамандары мен орман қорғау инспекторларының берген ақпараттарына сүйеніп жасалынған.

22-сурет

елік

Боралдай филиалы аумағында еліктің есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Кездескен жалпы елік саны	Оның ішінде
	Кездескен жалпы елік саны	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Аққуыс	9	2	4	3	-
Теректі	10	3	5	2	-
Аяқ-сүңгі	7	1	3	3	-
Бүркіт ұя	11	3	4	4	-
Қос – Тұра	9	4	3	2	-
Қарасай	12	3	6	3	-
Үлкен Боралдай	8	2	4	2	-
Ақбастау	10	3	4	3	-
Барлығы:	76	21	33	22	-

3.ЖАБАЙЫ ШОШҚА (ҚАБАН)

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – ШОШҚАЛАР (Cuidae)

Түрі – ЖАБАЙЫ ШОШҚА (Sus scrofa L.)

Жабайы шошқа – өңірлік парк аумағындағы Түркістан және Сырдария филиалдары аумағына қарасты Сыр бойында көптеп кездеседі. Сырдария филилының орманшылық территориясындағы қамыс және көлдердің жағасы олардың негізгі мекені болып табылады. Жабайы шошқа парк аумақтарында топ үйірімен жылдың барлық мезгілінде үнемі бір аймақтан екінші аймаққа көшіп қоныс аударып жүреді. Олар көбінде жерді тұмсығымен қазып, өсімдік тамырлары мен өсімдіктерді қорек етеді. Қабандар күндіз қалың ағаш сазды тоғайларда жайылса, түнде ашық тегістерде белсенді жайылады.

Көктемгі санақтың қорытындысы бойынша Сырдария филиалында 140 бас, Түркістан филиалында 134 бас, жалпы парк бойынша 274 бас есептелді. Бұл көрсеткіш былтырғы жылдың күзгі санағының қорытындысымен салыстырғанда 33 басқа өскендігін көрсетеді.

23-сурет

Сырдария филиалы аумағында жабайы шошқаның есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Барлығы	Оның ішінде
	Барлығы	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Байырқұм орманшылығы: № 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29 айналымдар	42	10	11	21	-
Отырар орманшылығы: № 10,11,12,13,14,15,16, 17, 18,19 айналымдарында	34	7	12	15	-
Тақыркөл орманшылығы: № 1,2,3,4,5,6,7,8,9 айналымдарында	32	8	9	15	-
Шардара орманшылығы: № 30,31,32,33,34,35,36, 37,38,39,40,41,42,43,44.	32	8	10	14	-
Барлығы:	140	33	42	65	-

Түркістан филиалы аумағында жабайы шошқаның есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Кездескен жалпы саны	Оның ішінде
	Кездескен жалпы саны	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Қызылшаруа орманшылығы: №6,7,8,9,10,14,15,16,21, 22, 23,24,25,26,27,28,29 айналымдары	37	7	9	21	-
Балтакөл орманшылығы: №1,2,3,4,5,6,7,8,9,18,19, 20,21,22,23,24,25,26,27, 28,29,30,31,32,33 айналымдары	44	9	12	23	-
Шәуілдір орманшылығы: № 21,33,34,35,37,39,41, 43, 303,44,48,51,79,80,81, 82, 83,85,45,46,47,49,50, 52, 54,55,56,57,58,59,61. айналымдары.	53	11	16	26	-
Барлығы:	134	27	37	70	-

ҚОРЫТЫНДЫ

Көктемгі санақ жұмысының жоспары мекеме басшысымен келісіліп бекітілді. Жоспарда көрсетілген санақ жұмыстарын жүргізуде техникалық қауіпсіздігі толық сақталынып, ешқандай төтенше жағдай оқиғасы орын алған жоқ.

«Жабайы жануарлардың кейбір түрлерінің есептерін жүргізу үшін әдістемелік ұсынымдар» әзірленген. Өңірлік парк аумағында 2017 жылдың көктемгі санақ жұмыстары осы жоғарыдағы аталған әдістемелік нұсқаулықты пайдалана отырып жүргізілді. Нәтижесінде күзгі санақтың қорытындысы 2016 жылдың көктемгі санағымен салыстырғанда жабайы жануарлардың біршама түрінің өсімінің өскендігі байқалады.

Осы жоғарыда аталған жабайы жануарлардың санының көбеюуіне, өңірлік парк аумағынан шекаралас басқа аймақтарға ауып кетпеуіне ықпал жасау үшін биотехникалық іс-шаралар бойынша аң-құстардың азықтық ретінде тұз, жемін мерзімінде берілуін қамтамасыз етіп отыр.

Сонымен қатар мемлекеттік инспекторлар тарапынан сұғанақтыққа қарсы күрес жұмыстары да жүйелі түрде дер кезінде жүріп отырғанын айта кеткен жөн.

Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағында мекендейтін және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң-құстардың өсу динамикасы нәтижелі іс-шаралар және жергілікті халықтар арасында жүргізілген үгіт- насихаттар, уақтылы бірлескен рейдтердің аң аулауға үш жылға жарияланған мораторияның жемісі мен нәтижесі болып табылады.

Атап айтқанда арқар, елік, жабайы шошқа, дуадақ, жайра, кекілік, қырғауыл секілді аң-құстардың мекендеу учаскелерінің парк аумағында тыныштық сақталып, бөгде адамдардың, яғни сұғанақтықтан қорғауды күшейтіп малшылырдың малын ЕҚТА жерінде орынсыз келуі шектеліп, аңдардың өсіп өнуіне қолайлы жағдай жасалғандықтан олардың саны артып келеді.

Мысалы: Тұяқтылар тобына жататын қабан, сібір елігі, жыртқыш аңдардан – қасқыр, түлкі, қарсақ, дала күзені, борсық үшін парк аумағы осы аңдардың тұрақты мекеніне айналған. Бұл біріншіден мемлекет тарапынан табиғат байлықтарын қорғауға деген шынайы қамқорлықтың, екіншіден, біздің мемлекеттік инспекторларымыздың өз міндеттеріне үлкен жауапкершілікпен қарап келе жатқандығының нәтижесі деп айтуымызға болады.

«Сырдария-Түркістан МӨТП» КММ-нің 2016 жылы Орман заңдылықтарын бұзу туралы есебінің кенстесі

№	ӘҚБтК	Саны	Айыппұл			Залал
№	ӘҚБтК	Саны	Салынғаны, адам/мың теңге	Өнгені, адам/мың теңге	Өнбегені	Салынғаны, адам/мың теңге	Өнгені, адам/мың теңге	Өнбегені
	Сырдария филиалы
1	380	23	23/97566	23/97566
2	382	4	2/21210	2/21210
3	340	21				21/70417	21/70417
4	138	5	5/31815	5/31815
5	370	2	2/84840	2/84840		2/10605	2/10605
6	366	1	1/10605	1/10605
Жиынтығы		56	33/246036	33/246036		23/81022	23/81022

	Боралдай филиалы
1	380	7	7/29416	7/29416
2	382	2	2/296940	1/148470	1/148470
3	138	5	5/31815	5/31815
4	372	4	4/42420	4/42420
5	337	1	1/21210	1/21210		1/12726	1/12726
Жиынтығы		19	19/421801	18/273331	1/148470	1/12726	1/12726

	Түркістан филиалы
1	380	32	32/135744	30/127260	2/8484
2	382	16	8/685083	5/92286		9/95435	3/12726	6/82709
3	340	1				1/20360		1/20360
4	370	8	8/339360	7/296940	1/42420	8/59602	7/46662	1/12940
5	138	2	2/21210	2/21210	-
6	337	1	1/21210	1/21210	-	1/19089	1/19089
7	383	1
Жиынтығы		61	51/1351077	45/558906	3/50904	19/194486	11/78477	8/116009
					5/653268 сотқа берілген
Барлығы:		136	103/2018914	96/1078273	4/199374	43/288234	33/172225	8/116009

Бас директор орынбасары М.Асқаров

Орын:Қ.Оразымбетов

Сым:35-70-41

“Сырдария- Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі” КММ-ң қызметтік қаруларының қозғалысы туралы түсініктеме жазбасы

1 дана 16 калибрлі № ИЖ Р 21852 және 1 дана 12 калибрлі “ИЖ 18Е” № С32213 маркалы аңшылықмылтықтары ОҚО ІІД-нің ІІБ шаруашылық қоймасына 13.12.2016 жылы № 239-А қабылдау актісімен өткізілді. Бүгінгі таңда өңірлік парктің теңгерімінде ешқандай қару жоқ.

Бас директордың орынбасары М.Асқаров

Орындаған: Қ.Оразымбетов

Сымтетік: 35-70-41

VII. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын күзету және жануарлар дүниесі.

Сұғанақтыққа қарсы күрес жүргізу іс-шаралары:

Сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту барысында (заңсыз аң аулау, заңсыз ағаш кесу, ЕҚТА жеріне заңсыз кіру және басқа да) заңсыздықтардың жолын кесу мақсатында, жергілікті құқық қорғау органдарының қызметкерлерін қатыстыра отырып, бірлескен арнайы рейдтер ұйымдастыру нәтижесінде бөлім мамандары мен филиалдардың мемлекеттік инспекторлары тарапынан сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту мақсатында жыл басынан жалпы 182 рет рейдтік тексеру жұмыстары жүргізіліп, оның ішінде құқық қорғау органдарымен 40 рет рейдтер ұйымдастырылды. Ұйымдастырылған рейдтер барысында 136 заң бұзушылықтар анықталды. Анықталған заңбұзушылықтар ішінде 22 оқиға ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу және зақымдау бойынша қылмыстық істер қозғалды.

Анықталған қылмыстық істер бойынша соттың шешімімен 1 дана днепр мотоциклі, 1 дана «ПИТ-507» бензопила, 1 дана темір ілмек, 13 дана

балта тәркіленді. Заңбұзушы азаматтарға соттың шешімімен 5 азаматқа 150 сағаттан, 1 азаматқа 100 сағат, 1 азаматқа 80 сағаттан қоғамдық жұмыстарға тартуға қаулы шығарылды.

Анықталған аң аулау оқиғалары 22-і оның ішінде 17-сы ЕҚТА заңымен салынып, сот орындаушыларына өткізіліп, бүгінгі таңда барлығының қаулылары шыққан 6 оқиғаға 148,4 теңгеден айыппұл салынған, 2 оқиғаға 103,9 теңгеден айыппұл салынған. Анықталған аң аулау оқиғалары бойынша 15 дана мылтық тәркіленіп, 8 азамат 2 жылға аң аулау құқығынан айырылып, 1 азамат 9 айға аң аулау құқығынан, 2 азамат 6 айдан аң аулау құқығынан айырылған.

Барлығы 103 оқиға бойынша 2018,9 мың теңге көлемінде айыппұл салынып, оның 96 азаматтан 1078,2 мың теңгесі өндірілген. Қалған әкімшілік айыппұлдарды өндіру жұмыстары жүргізілуде.

Келтірілген залал бойынша барлығы 43 оқиғаға 288,2 мың теңге талап арыз беріліп, 33 оқиға бойынша 172,2 мың теңгесі өндірілген, қалған оқиғалар бойынша келтірілген залалдарды өндіру жұмыстары жүргізілуде.

Боралдай филиалында 19 заң бұзушылық 2-і заңсыз аң аулау оқиғасы бойынша қазіргі таңда соттың қаулысы шығып, 148,4 мың теңгеден айыппұл салынып, 1 оқиғаның айыппұлы толығымен өндірілді. 17 оқиға ЕҚТА жеріне заңсыз кіру және басқа да орман заңдылықтарын бұзу жөнінде:

жалпы салынған айыппұл: 421,8 мыңтеңге өндірілгені 273,3 мың теңге.

Сырдария филиалында 56 заң бұзущылық 4 оқиға аң ату мен аң аулау ережесін бұзу бойынша 2 оқиға Арыс аудандық сотының шешімімен қысқартылды.

- 21 оқиға ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу және зақымдау оқиғалары бойынша қылмыстық іс қозғалып, оның ішінде 14 оқиға бойынша сотта қаралып заңды шешім шығарылып, 6-іс сот шешімімен қылмыстық жауапкершілікке тартылды, 10-іс сот шешімімен қылмыстық жауапкершіліктен босатылып отыр. 2-іс Арыс аудандық прокуратурасының шешімімен қысқартылған, 3-іс Арыс АІІБ-мен қысқартылған.

- 33 оқиға басқа да орман заңдылықтарын бұзу жөнінде болса,

жалпы салынған айыппұл: 246,0 мың теңге салынып толығымен өндірілген.

келтірілген залал мөлшері: - 81,0 мың теңгеге талап арыз беріліп, толығымен өндірілген.

Түркістан филиалында 61 заң бұзушылық 16 оқиға аң ату мен аң аулау ережесі бойынша хаттамалар толтырылып, 13 оқиға бойынша аудандық соттарға материалдар жолданып, соттың қаулысы шығып 4 іс бойынша 148,4 мың теңгеден айыппұл салынды 2 іс бойынша 103,9 теңгеден айыппұл салынды. 13 оқиға бойынша аң аулау құқықтарынан айырылған. 3 оқиға 2 шақырым қорғау аймағында орын алған заңсыз аң аулау оқиғасы бойынша хаттама толтырылып, қаулысы шығарылып, салынған айыппұлдар толық өндірілген

- 1 оқиға ағаштар мен бұталарды заңсыз кесу және зақымдау

- 12 оқиға басқа да орман заңдылықтарын бұзу жөнінде болса,

- 32 оқиға ЕҚТА жеріне заңсыз кіру бойынша хаттамалар толтырылған

жалпы салынған айыппұл: - 1351,0 мың теңгесалынып, оның 558,9 мыңтеңгесі өндірілген. Қалғанайыппұлдарды өндіру жұмыстары жүргізілуде.Келтірілген залал мөлшері: - 194,4 мың теңгеге талап арыз беріліп, 78,4 мың теңгесі өндірілген.

Күзгі санақ жұмыс қорытындысы мекеме басшысымен ОҚО орман және аңшылық шаруашылығы инспекциясымен келісіліп бекітіліп, 2016 жылғы күзгі санақ жұмыстарының қорытындылары аумақтық инспекцияға уақытылы тапсырылды.

«Жабайы жануарлардың кейбір түрлерінің есептерін жүргізу үшін әдістемелік ұсынымдар» әзірленген. Өңірлік парк аумағында 2016 жылдың күзгі санақ жұмыстары әдістемелік нұсқаулықты пайдалана отырып жүргізілді. Нәтижесінде күзгі санақтың қорытындысы 2015 жылмен салыстырғанда жабайы жануарлардың біршама түрінің өсімінің өскендігі байқалады. Атап айтқанда Қаратау арқары 7 басқа, сібір елігі 4 басқа, қабан 33 басқа, қырғауыл 570 басқа және т.б аң құстардың бас санының өскендігі жүргізілген санақ жұмыстары барысында анықталған. Жабайы жануарлардың санының көбеюуіне, өңірлік парк аумағынан шекаралас басқа аймақтарға ауып кетпеуіне ықпал ретінде биотехникалық іс-шаралар бойынша, аң-құстардың азықтық ретінде тұз, жемін уақытылы берілуін қамтамасыз етіп отыр. Сонымен қатар мемлекеттік инспекторлар тарапынан сұғанақтыққа қарсы күрес жұмыстары да қарқынды жүргізіліп келеді.

Өңірлік табиғи парктің жерлерінде санақ қорытындысы бойынша төмендегі жабайы аң-құстар есепке алынып, төмендегі кестеде нәтижелері көрсетіліп отыр.

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қаратау арқары	Х	25	27	13	65
1	Қаратау арқары	Х%	38,4	41,5	20	100%
2	Сібір елігі	Х	28	29	11	68
2	Сібір елігі	Х%	41,1	42,6	16,9	100%
3 4	Қабан	Х	41	63	137	241
3 4	Қабан	Х%	17,0	26,1	56,8	100%
5	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	67
6	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	380
7	Түлкі	Х	Х	Х	Х	130
8	Борсық	Х	Х	Х	Х	185
9	Қоян	Х	Х	Х	Х	472
10	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	74
11	Ондатра	Х	Х	Х	Х	368
12	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	-
13	Жайра	Х	Х	Х	Х	42
14	Тас сусары	Х	Х	Х	Х	23
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	4990
2	Кекілік	Х	Х	Х	Х	900
3	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	1770
4	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	382
5	Кептер	Х	Х	Х	Х	1840
6	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	1026
7	Шіл	Х	Х	Х	Х	250
8	Бөдене	Х	Х	Х	Х	505
9	Құтан	Х	Х	Х	Х	235
10	Бүркіт	Х				20
11	Жапалақ	Х	Х	Х	Х	120
12	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	875
13	Үкі	Х	Х	Х	Х	63
14	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	518
15	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	414
16	Көк қарға	Х	Х	Х	Х	480
17	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	67
18	Жылқышы	Х	Х	Х	Х	46
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	3030
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	2410
3	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	3040
4	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	4690
5	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	3990
6	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	3390
7	Тырна	Х	Х	Х	Х	500
8	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	650

Сұғанақтыққа қарсы күрес бойынша шығарылған 44 мақала, радио және телевидениеден 2 рет хабар берілген. ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінен бүгінгі таңда БАҚ-на 3 мақала шығарылды.

2016 жылғы индикативтік жоспарға сәйкес жыл басынан бері биотехникалық іс шараларға 344,0 мың теңге қаражат қаралып, 2200 кг тұз дайындалып жабайы аңдарға толығымен шашылып берілді. Тұз салатын орындар 60 дана жасалды. Аң құстарға шөп тастайтын орындар 18 дана орналастырылды. 1876 кг жем дайындалып берілді.

Жануарлардың кейбір бағалы түрлерін қалпына келтіріп молайту мақсатында мынадай жобалар қарастырылған:

- Бұқар бұғысының жаңа питомнигін ұйымдастыру.

- Сібір елігін тоғайда қалпына келтіру үшін оның питомнигін ұйымдастыру.

- Қырғауылдың питомнигін ұйымдастыру

Аталған үш питомникті ұйымдастыру жөніндегі жоба қазіргі таңда мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткізіліп, оң қорытындысы алынып Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне келісімдеуге жіберілді.

Бұхар бұғылары тұқымбағында 2016 жылдың 30 қарашаға дейін яғни бүгінгі таңға жалпы саны 126 бас бұхар бұғылары күтіп бапталуда. Олардың 63 бас бұхар бұғылары ішкі қоршауды (волер) қалған 63 басы қоршалған аумақта. Биылғы жылы алынған төлдер саны 23 бас жынысы анықталмаған.

Бас директор орынбасары М.Асқаров

Орын:Қ.Оразымбетов

Сым:35-70-41

Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімінің 2014 жылы атқарған жұмыстары.

Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімінің 2013 жылы атқарған жұмыстары Сұғанақтыққа қарсы жүргізілген іс-шаралар.

«Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы» КММ-ң «Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімі» мен филиалдардың мемлекеттік инспекторлары тарапынан сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту мақсатында 232 рет рейдтік тексеру жұмыстары жүргізілді. Соның ішінде құқық қорғау органдарымен 25 рет бірлескен іс-шаралар ұйымдастырылып, 124 заң бұзушылықтар анықталған. Оның 15 оқиғасы аң ату мен аң аулау, 6 оқиғасы заңсыз ағаш кесу, 7 оқиғасы өрт қауіпсіздік ережесін бұзған, 96 оқиғасы басқа да орман заңдылықтарын бұзу жөнінде.

5 заң бұзушылық бойынша аудандық соттардың шешімімен ескерту берілген. 119 оқиғасына 578,1 мың теңге көлемінде айыппұл салынып, 109 оқиғасынан 493,2 мың теңге өндірілген. Қалған 10 оқиға бойынша 84,9 мың теңгесі жыл соңында айыппұлдар салынынуына байланысты өндірілмей қалып отыр.

Келтірілген залал бойынша барлығы 92 оқиғаға 422,4 мың теңге талап арыз беріліп, 89 оқиға бойынша 410,2 мың теңгесі өндірілген, қалған 3 оқиға 12,2 мың теңгеге жыл соңында талап қойылуына байланысты өндірілмей қалып отыр.

Салынған айыппұл оқиғасы / соммасы

№	Мекеме атауы	Салынғаны	Өндірілгені	Өндірілмегені
1	Сырдария филиалы	44/212,9	44/212,9
2	Түркістан филиалы	53/287,3	43/202,4	10/84,9
3	Боралдай филиалы	22/77,9	22/77,9
	Жалпы соммасы	119/578,1	109/493,2	10/84,9

Келтірілген залал мөлшері

№	Мекеме атауы	Салынғаны	Өндірілгені	Өндірілмегені
1	Сырдария филиалы	44/227,3	44/227,3
2	Түркістан филиалы	36/170,9	33/158,7	3/12,2
3	Боралдай филиалы	12/24,2	12/24,2
	Жалпы соммасы	92/422,4	89/410,2	3/12,2

Биотехникалық іс-шаралар.

Мекеме мен орман шаруашылығы саласымен бірлесе атқарылған жұмыстардың негізгі міндеттерінің бірі орманның жабайы жануарлар дүниесін қорғау, олардың азық қорын және құстардың ұя салу жағдайларын жақсарту үшін жасалған іс шаралар, жабайы аңдар мен құстардың популиацияларының көбеюіне және мекендеу жағдайларын жақсартуға бағытталған. Осы мақсатта 2013 жылы биотехникалық іс-шараларға 900 мың теңге қаралып, бөлінген қаржыға төмендегі жұмыстар атқарылды.

№	Іс-шаралар	Өлшем бірлігі	Көлемі	Соммасы
1	Аншлагтарды жасату, орнату	дана	23	107,0
2	Көркемделген панноларды жасату, орнату	дана	7	45,0
3	Шөп дайындау және жинақтау	тн	9	160,0
4	Құс ұяларын жасату және орнату	дана	296	162,0
5	Тұз дайындау	кг	3,6	118,0
6	Тұз салатын орындарды дайындау	дана	12	10,0
7	Бұлақ көздерін тазалау	дана	25	22,0
8	Аңдарға суат орындарын дайындау	дана	12	13,0
9	Аң-құстарға шөп тастайтын орындар дайындау	дана	60	58,0
10	Жем және бақша өнімдерін дайындау	кг	7,6	205,0
	Жалпы соммасы:			900,0

Бұхар бұғысы туралы

Қазіргі Cырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік саябағының (бұрынғы Түркістан орман және жануарлар әлемін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесі) Түркістан филиалындағы Қызылшаруа орманшылығында Бүкіл дүниежүзілік жабайы табиғат қорының, Орман және аңшылық комитетінің қолдауларымен және ҚР Білім және ғылым министрлігінің Зоология институтымен бірлесіп бұқар бұғыларын қайта қалпына келтіру мен көбейту мақсатында 2 га тор қоршауда бұқар бұғыларының тұқымбағы (питомнигі) 2000 жылы ұйымдастырылған еді.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев киелі Түркістан қаласының 1500 жылдық мерей тойына осы өңірдің тау орман тоғайын сұлуландырып, жануарлар әлеміне ерекше сипат әсем түр келбет беретін «Сыр сұлуы Кермаралды» Бұхар бұғыларын көбейтіп келешек ұрпаққа сақтап қалу мақсатында 8 (сегіз) бас Бұхар бұғысын сыйға тартқан болатын.

Бұл тұқымбаққа алқашқы кезде Қарашеңгел аңшылық шаруашылығынан бұхар бұғыларының 2 бас еркегі мен 6 бас ұрғашысы әкелініп қорғауға алынып және арнайы рацион бойынша азықтандырылып күтіп-баптала бастады.

2009 жылы жыл соңында қосымша бұл тұқымбаққа 3 бас еркек және 7 бас бұхар бұғылары әкелініп қосылды. Нәтижесінде 2009 жылы бұхар бұғыларының жалпы саны 34 басқа жеткізілді. Бүкіл дүниежүзілік жабайы қорғау қорының жобасының аясында 2 га тор қоршаудың ішінде олардың бастарының көбейіп, тар болуына байланысты Зоология институтының, облыстық аумақтық орман және аңшылық шаруашылығы инспекциясының қызметкерлерінің қатысуымен 2009 жылы мамыр айында 10 бас, 2010 жылы қаңтар айында 8 бас бұхар бұғылары еркіндікке жіберілді.

2013 жылдың қорытындысы бойынша бұхар бұғыларының тұқымбақтағы жалпы саны 65 басқа жетіп, оның 29 басы еркіндікте болса, қалған 35 басы тор қоршауда күтіп-бапталуда. Биыл көктемде болжам бойынша бұхар бұғыларынан 10-15 төл алынуы күтіліп отыр.

Бұғылардың жылма жыл өскендігі төмендегі кестеде көрсетіліп отыр.

Туған жылы	Ішкі қоршау (Вольер)			Еркіндікке жіберілгені			Барлығы:
Туған жылы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер
2008 ж	8 бас	4 бас		11 бас	5 бас	-	28 бас
2009 ж	1 бас	3 бас		-	2 бас	-	6 бас
2010 ж	1 бас	5 бас		-	-	-	6 бас
2011 ж			4 бас	-	-	2 бас	6 бас
2012 ж			4 бас	-	-	4 бас	8 бас
2013 ж			6 бас	-	-	5 бас	11 бас
Жиынтығы:	10 бас	12 бас	14 бас	11 бас	7 бас	11 бас	65 бас

Осыған байланысты Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы 10-12 бас бұхар бұғысын табиғи ортаға еркіндікке жіберуді ұйымдастыру үшін ҚР Білім және ғылым министрлігінің «Зоология институтымен» бұхар бұғыларының гендік сапалық құрамын жаңартып, жақсарту жөніндегі биологиялық ғылыми қорытындыны дайындау, ғылыми зертеулер жүргізу жөнінде 2014 жылға келісім-шарт жасалды.

2013 жылы бұхар бұғыларына бөлінген қаржы:

- бұғылардың жем-шөбіне -8669,6 мың теңге;

- бұғылардың дәрі-дәрмегіне -140,0 мың теңге;

- жанар-жағармайына -90,0 мың теңге;

- бұғышылардың айлығына -1381,6 мың теңге.

Жалпы бұғыларды күтіп-баптаумен жұмсалған қаржы көлемі 10281,2 теңгені құрап отыр.

Аңшылық алқаптар:

Қазіргі «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы» КММ-ң аумағындағы орман қоры жерлерінде орналасқан бұрынғы өткізілген конкурстар бойынша 14 аңшылық алқаптары жерлері ұзақ мерзімге жалға алып пайдалануда қалуда. Пайдаланып отырған жалпы жер көлемдері 82614 га, оның ішінде паркқа қатысты орман қорындағы жер көлемі 46139 гектарды құрап отыр. Алдағы кезде ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заң талаптарына сәйкес өңірлік парктың жерлері бойынша Үкімет қаулысы қабылданған соң заңға сәйкес аңшылық алқаптары жерлерін сәйкестендіру міндеттері тұр

Жабайы аң-құстарға санақ жұмыстары

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 5 қаңтардағы № 1 «Жануарлар дүниесін мемлекеттік есепке алуды, оның кадастры мен мониторингін жүргізу туралы» қаулысы негізінде «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы» мамандары мен Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы, және Оңтүстік Қазақстан облыстық орман және аңшылық шаруашылығы аумақтық инспекциясы мамандарымен бірлескен іс-шаралар ұйымдастырып, өңірлік парк аумағында санақ жұмысын бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілді. Санақ жүргізу қорытындысы бойынша мынандай жануарлар есепке алынғаны туралы төмендегіше:

Аңдар: сібір елігі 30 бас, қабан 145 бас, борсық 110 бас , түлкі 38 бас, қоян 102, қасқыр 92 бас, шиебөрі 43 бас, шұбар күзен 95 бас, сарышұнақ 87 бас,ондатра 120 бас.

Құстар: қырғауыл 2200 бас, кекілік 480 бас, қара қарға 170 бас, сарыжағал сарыторғай 130 бас, көкқұтан 102 бас,қоңыр кептер 195 бас, айдарлы бозторғай 160 бас, шіл 230 бас, бөдене 120 бас, көк кептер 420 бас, жұртшы 95 бас, тырна 80 бас.

Қызыл кітапқа енген аңдар: Қаратау арқары 27 бас, бүркіт 15 бас, үкі 21 бас, қара дегелек 89 бас, жайра 30 бас, 10 бас тас сусарысы секілді аң-құстар есепке алынып, жинақталып Оңтүстік Қазақстан облыстық орман және аңшылық шаруашылығы аумақтық инспекциясына тапсырылды.

Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімінің 2014 жылдың I-жартыжылдық атқарылған жұмыстары

Сұғанақтыққа қарсы жүргізілген іс-шаралар

«Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы» КММ-ң «Жануарлар дүниесін қорғау және өсімін молайту бөлімі» аудандық ішкі істер органдарымен, филиалдардың мемлекеттік инспекторлары тарапынан сұғанақтыққа қарсы күресті күшейту мақсатында 170 рет рейдтік тексеру жұмыстары жүргізілді. Оның ішінде 79 заң бұзушылықтар анықталған. Оның 15 оқиғасы аң ату мен аң аулау болса, 2 оқиғасы заңсыз ағаш кесу, 62 оқиғасы басқа да орман заңдылықтарын бұзу жөнінде жүргізілген.

Бұхар бұғысы туралы

Есепті жылы бұхар бұғыларын күтіп-баптауға бөлінген қаржы көлемі

6926,0 мың теңге. Оның II-тоқсанда күтіп-баптауға, жем-шөбіне, дәрі-дәрмегіне жұмсалған қаржы көлемі 3145,0 мың теңге болып отыр.

2014 жылы күтім жасалып жатқан бұхар бұғыларынан 16 бас жас төлдер кіріске алынып, барлығы 81 басқа жетіп отыр. Оның 6 бас төлі кіші қоршаудан, ал 10 бас төлі еркіндікке жіберілген бұғылардан алынып отыр. Бұл мәліметтер бұхар бұғыларының басы жылма жыл өсіп келе жатқанын байқатады.

Бұғылардың өскендігі төмендегі кестеде көрсетіліп отыр.

Туған жылы	Ішкі қоршау (Вольер)			Еркіндікке жіберілгені			Барлығы:
Туған жылы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер
2008 ж	8 бас	4 бас		11 бас	5 бас		28 бас
2009 ж	1 бас	3 бас			2 бас		6 бас
2010 ж	1 бас	5 бас					6 бас
2011 ж			4 бас			2 бас	6 бас
2012 ж			4 бас			4 бас	8 бас
2013 ж			6 бас			5 бас	11 бас
2014 ж			6 бас			10 бас	16 бас
Жиынтығы:	10 бас	12 бас	20 бас	11 бас	7 бас	21 бас	81 бас

Жабайы аң-құстардың есебін жүргізу жұмыстары

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 5 қаңтардағы №1 «Жануарлар дүниесін мемлекеттік есепке алуды, оның кадастры мен мониторингін жүргізу туралы» қаулысы негізінде «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағы» Оңтүстік Қазақстан облыстық орман және аңшылық шаруашылығы аумақтық инспекциясы мамандарымен бірлескен іс-шаралар ұйымдастырып, өңірлік парк аумағында санақ жұмысын бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілді. Санақ жүргізу қорытындысы бойынша мынандай жануарлар есепке алынғаны туралы төмендегіше:

Аңдар: сібір елігі 48 бас, қабан 148 бас, борсық 116 бас , түлкі 45 бас, қоян 109, қасқыр 85 бас, шиебөрі 94 бас, шұбар күзен 98 бас, сарышұнақ 110 бас,ондатра 125 бас.

Құстар: қырғауыл 2320 бас, кекілік 510 бас, қара қарға 250 бас, сарыжағал сарыторғай 143 бас, көкқұтан 110 бас,қоңыр кептер 230 бас, айдарлы бозторғай 220 бас, шіл 246 бас, бөдене 134 бас, көк кептер 485 бас, жұртшы 104 бас.

Қызыл кітапқа енген аңдар: Қаратау арқары 47 бас, бүркіт 17 бас, үкі 23 бас, жайра 33 бас, 12 бас тас сусарысы секілді аң-құстар есепке алынып, жинақталып Оңтүстік Қазақстан облыстық орман және аңшылық шаруашылығы аумақтық инспекциясына тапсырылды.

2014 жылға арналған биотехникалық іс-шаралар жоспары

№	Атқарылған іс-шаралар	Жоспар		Орындалғаны
№	Атқарылған іс-шаралар	көлемі	Қаржы м/теңге	көлемі	Қаржы м/теңге
1	Аншлагтарды жасату, орнату	11	107140	11	95660,2
2	Көркемделген панноларды жасату, орнату	3	56700	3	49377
3	Стационарлы жем шөп салатын орындар дайындау	10	57510	10	51351,5
4	Құс ұяларын жасату және орнату	136	122944	136	109769
5	Тұз дайындау	322	10304	322	9199,3
6	Тұзсауыт орындарын дайындау	24	15000	24	15000
7	Жем және бақша өнімдерін дайындау	7000	150000
8	Радио, теледидарға хабарлама беру	12
9	Жеке сұхбаттар өткізу	210
10	Газеттерге мақала беру	28	84000
11	Жабайы аң-құстарға санақ жұмыстарын жүргізу		150000
12	Жыртқыш аңдар мен құстардың санын реттеу оның ішінде:	270	35000
	қасқыр
	шиебөрі	60	7740
	сауысқан	90	11610
	қарғалар	120	15650
	Жиынтығы:		788598		330357

<<	<	Сентябрь 2024			>	>>
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30