Сырдарья Туркестанский государственный региональный природный парк

Парк аумағында 2017 жылдың көктемгі жабайы аң-құстарға жүргізілген санақ жұмыстарының қорытынды ЕСЕБІ

Парк аумағында 2017 жылдың көктемгі жабайы аң-құстарға жүргізілген санақ жұмыстарының қорытынды ЕСЕБІ

ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылы 1 наурыздағы ҚР аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес №25-03-01/82 бұйрығын басшылыққа алып, Өңірлік парктің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығы шығарылып Сырдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі- аумағындағы жабайы жануарлардың 2017 жылғы көктемгі санақ жұмыстары жүргізілді.

Ағымдағы жылда жануарлар дүниесін есепке алу жөнінде «Сырдария- Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» - Оңтүстік Қазақстан облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясымен бірлескен іс-шаралар мен жануарлар санын есепке алу жоспары бекітілді.

Бірлескен жоспардың негізгі мақсаты – өңірлік парк аумағында жануарлардың санақ жұмысын бірыңғай мемлекеттік әдістемелік нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілуін қамтамасыз ету, Өңірлік парк мамандары мен филиалдардың аң-қорғау инженерлерімен іс-тәжірибе алмасу,мемлекеттік инспекторларға санақ жұмысын жүргізудің оңтайлы әдістемелері туралы оқу-жаттығу жұмыстарын үйрету, жануарлардың миграциялық картасын, суаттар мен жайылым алаңдарының сызбасын бірлесіп жасау болып табылады.

Көктемгі санақ жұмыстары өңірлік парктің барлық аумағында аталған әдістемелік нұсқауларға сәйкес негізгі аңдар мен құстар бойынша тиісті мамандардың қатысуымен нәтижелері талқыланды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Өңірлік табиғи парк аумағында әдістеме бойынша көктемгі санақтың атқарылған жұмысы

Сырдария- Түркістан МӨТП-ның жалпы жер көлемі 119978,418 га.

Сырдария- Түркістан МӨТП негізінен 3 филиалға бөлінген олар: Боралдай,

Сырдария, Түркістанфилиалдары болып табылады.

1) Боралдайфилиалының жалпы орман қарау айналымдарының саны- 15, жалпы жер көлемі- 36255 га, орманшылыққа бөлінбеген.

Санақ жұмысы

2) Сырдария филиалының жалпы орман айналымдарының саны – 44, жалпы жер көлемі- 58890,92 га. Сырдария филиалы 4 орманшылыққа бөлінеді:

а) Байырқұм орманшылығы, айналым саны (14) он төрт орман айналымдары № 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33. Жалпы жер көлемі 24093,44 га

ә) Отырар орманшылығы, айналым саны (10) он

№ 10,11,12,13,14,15,16,17,18,19. Жалпы жер көлемі 10445 га

б) Тақыркөл орманшылығы, айналым саны (9) тоғыз. Орман айналымдары № 1,2,3,4,5,6,7,8,9. Жалпы жер көлемі 8513,97 га

в) Шардара орманшылығы, айналым саны (11) он бес. Орман айналымдары № 34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44. Жалпы жер көлемі 13082 га.

Санақ жұмысы

3) Түркістанфилиалының жалпы орман қарау айналымының саны-25, жалпы жер көлемі- 23832,498 га, Түркістан филиалы 3 орманшылыққа бөлінеді:

а)Балтакөл орманшылығы, айналым саны (8) сегіз. Жалпы жер көлемі 8476га

ә) Қызылшаруа орманшылығы, айналым саны (6) алты. Жалпы жер көлемі 4998 га

б) Шәуілдір орманшылығы, айналым саны (11) он бір.жалпы жер көлемі 11952 га

Санақ жұмысы 2 кезеңге бөлініп, әр филиалға жеке-жеке жүргізілді.

Боралдай филиалы бойынша:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 1 наурыздағы 25-03-01/82 бұйрығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі нұсқаулық» негізінде Бас мекеменің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығына сәйкес Парк аумағында мекендейтін және ҚР Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң-құстардың есебі жүргізілді. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда көктемгі аң-құстардың есебі сондай-ақ орманда заң бұзушылықтардың алдын алу және болдырмау іс шараларын күшейтуге байланысты рейдтер мен тексерулер бірге атқарылды. Санақ жүргізген жерлер Боралдай филиалының Бас Боралдай, Ақбастау, Тұра үстіндегі жайлау, Асан жайлау, Кіші Боралдай, Улкен Боралдай өзендері бойы, Ақтасты бұлақ, Қарасай, Сүңгі, Теректі, Аққуыс, Аяқ сүңгі, Орта сүңгі айналымдарында «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» бас маманы Қ.Оразымбетов Боралдай филиалының аң қорғау инженері Ш.Жолдасов, орман шебері Н.Битасов мемлекеттік инспекторлар С.Жолдасов, А.Жүзтаев, А.Құдайбергенов, Е.Қорабаев, Б.Сәрсенбаев, Ә.Даулетбақов, Ғ.Оспанов қатысты.

№ 1,2,3,4,5,6,7 ші суреттерден көруге болады.

Санақ қорытындысы төмендегі № 1 кестеде келтіріліп отыр.

№1кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қаратау арқары	Х	24	25	23	72
1	Қаратау арқары	Х%	38,4	41,5	20	100%
2	Сібір елігі	Х	26	29	21	76
		Х%	41,1	42,6	16,9	100%

3	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	27
4	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	60
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	35
6	Борсық	Х	Х	Х	Х	57
7	Жайра	Х	Х	Х	Х	44
8	Тас сусары	Х	Х	Х	Х	26
ҚҰСТАР
1	Кекілік	Х	Х	Х	Х	1050
2	Шіл	Х	Х	Х	Х	170
3	Кептер	Х	Х	Х	Х	750
4	Бүркіт	Х	Х	Х	Х	24
5	Құтан	Х	Х	Х	Х	80
6	Жапалақ	Х	Х	Х	Х	140
7	Үкі	Х	Х	Х	Х	40
8	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	310
9	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	710
10	Бөдене	Х	Х	Х	Х	190
11	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	110
12	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	286
13	Көк қарға	Х	Х	Х	Х	186

1- сурет 2-сурет

3-сурет

4 – сурет

5-сурет

6-сурет

7-сурет

Сырдария филиалы бойынша.

Аң - құстардың есебін жүргізуге қатысқан мамандар: «Сырдария - Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-ң «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» меңгерушісі А.Ахметов, Сырдария филиалының аң қорғау инженері Н.Исабаев, Тақыркөл орманшылығының мемлекеттік инспекторлары С.Сағынтаев, Ж.Ділдәбеков және Байырқұм орманшылығының мемлекеттік инспекторлары Б.Байсарсенов, Б.Шыналиев, А.Байсарсенов, С.Адамбеков, А.Ертаев, Отырар орманшылығының орманшысы Ғ.Боранбай, орманшы көмекшісі Қ.Алиев, мемлекеттік инспектор Е.Оразбай, Шардара орманшылығының мемлекеттік инспекторы С.Айдарқұлов, орман шебері А.Әбітайлар санақ жүргізуге қатысты.

Сырдария филиалы бойынша санақ қорытындысының мәліметтері №2 кестеде келтіріліп отыр.

№2 кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қабан	Х	27	34	79	140
1	Қабан	Х%	18,4	24,8	56,8	100%
2	Борсық	Х	Х	Х	Х	85
3	Қоян	Х	Х	Х	Х	284
4	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	22
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	48
6	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	36
7	Ондатр	Х	Х	Х	Х	145
8	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	315
9	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	210
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	2155
2	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	656
3	Кептер	Х	Х	Х	Х	648
4	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	415
5	Бөдене	Х	Х	Х	Х	224
6	Қарақұс	Х	Х	Х	Х	86
7	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	223
8	Құтан	Х	Х	Х	Х	116
9	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	342
10	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	252
11	Үкі	Х	Х	Х	Х	22
12	Көкқарға	Х	Х	Х	Х	182
13	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	54
14	Жылқышы	Х	Х	Х	Х	36
15	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	342
16	Шіл	Х	Х	Х	Х	71
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	1730
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	1345
3	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	2553
4	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	2246
5	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	1948
6	Тырна	Х	Х	Х	Х	382
7	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	452
8	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	1736

8-сурет

9 – сурет

10-сурет

11-сурет

12-сурет

Түркістан филиалы бойынша

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 1 наурыздағы 25-03-01/82 бұйрығымен бекітілген «Қазақстан Республикасының аумағында жануарлар түрлерін есепке алуды жүргізу жөніндегі нұсқаулықтың» негізінде Бас мекеменің 16.03.2017 жылғы №32-ө бұйрығына сәйкес Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағында мекендейтін және ҚР Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң құстардың есебі жүргізілді. Түркістан филиалы Қызылшаруа, Балтакөл, Шәуілдір орманшылықтарының біршама айналымдарында санақ жүргізу барысында аң-құстардың есебін жүргізуге «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» КММ-нің «ЕҚТА күзету және жануарлар дүниесін қорғау бөлімінің» меңгерушісі А.Ахметов, Түркістан филиалының аң қорғау инженері Қ.Молдалиев Қызылшаруа орманшылығының орманшысы А.Батырбеков, орман шебері С.Кадиров, мемлекеттік инспектор Ж. Өсеров, Балтакөл орманшылығының орманшысы Н.Усеров, орманшы көмекшісі С.Асылов, мемлекеттік инспекторлар Б.Арысов, М.Жұмабеков, Шәуілдір орманшылығының орманшысы С.Дәуренбеков, орман шебері С.Сұлтанмұратов, мемлекеттік инспектор М.Атахановтар қатысты.

Санақ қорытындысы төмендегі № 3 кесте бойынша келтіріліп отыр.

№3кесте

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қабан	Х	18	32	66	128
1	Қабан	Х%	15,5	27,5	56,8	100%
2	Борсық	Х	Х	Х	Х	64
3	Қоян	Х	Х	Х	Х	278
4	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	26
5	Түлкі	Х	Х	Х	Х	62
6	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	46
7	Ондатр	Х	Х	Х	Х	254
8	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	324
9	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	210
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	2050
2	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	564
3	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	146
4	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	264
5	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	383
6	Шіл	Х	Х	Х	Х	46
7	Көкқарға	Х	Х	Х	Х	212
8	Кептер	Х	Х	Х	Х	625
9	Бөдене	Х	Х	Х	Х	206
10	Құтан	Х	Х	Х	Х	98
11	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	425
12	Үкі	Х	Х	Х	Х	20
13	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	220
14	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	28
15	Жылқышы					24
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	1516
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	1190
3	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	1395
4	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	2310
5	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	1926
6	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	1594
7	Тырна	Х	Х	Х	Х	236
8	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	342

13-сурет

14-сурет

15- сурет 16-сурет

17 – сурет 18– сурет

«Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі» коммуналдық мемлекеттік мекемесіне қарастыТүркістан филиалында күтім жасалып жатқан Бұхар бұғыларының мәліметі.

2017 жылы күтім жасалып жатқан бұхар бұғыларының саны 126 басқа жетіп отыр.

Бұхар бұғыларының қозғалысы төмендегі кестеде.

Туған жылы	Ішкі қоршау (Вольер)			Еркіндікке жіберілгені			Алынған төлдер	Барлығы
Туған жылы	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Аналық бас	Аталық бас	Жас төлдер	Алынған төлдер	Барлығы
2008 ж.	8	9	-	11	1	-		29
2009 ж.	1	3	-	-	1	-	5	34
2010 ж.	1	4	-	-	1	-	6	40
2011 ж.	-	-	-	1	5	-	6	46
2012 ж.	2	2	-	1	3	-	8	54
2013ж.	1	5	-	3	2	-	11	65
2014ж.	2	4	-	4	6	-	16	81
2015 ж.	-	-	12	-	-	10	22	103
2016ж			9			14	23	126
Жиын-тығы:	15	27	21	20	19	24	Х	126

Бұхар бұғыларының бас санының түгелділігі мен олардың жем-шөбінің уақытылы берілуін Түркістан филиалының басшысы мен мамандар тарапынан тұрақты қатаң қадағалануда. Өсіп-өнуіне бақылау жасау мақсатында, бұғылардың тіршілігі фотофиксаторлар арқылы суреттерге түсірілуде

19-сурет

20-сурет

Өңірлік табиғи парктің жерлерінде 2017 жылғы көктемгі санақ жүргізу қорытындысы бойынша төмендегі жабайы аң-құстар есепке алынып, төмендегі кестеде нәтижелері көрсетіліп отыр.

№	Санақ жүргізілген аң-құстардың атаулары	Аң-құстардың саны
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	оның ішінде:
р/с	Сүтқоректілер	анықтал мағаны	аталық	аналық	төлі	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
1	Қаратау арқары	Х	25	28	19	72
1	Қаратау арқары	Х%	34,7	38,8	26,3	100%
2	Сібір елігі	Х	29	30	17	76
2	Сібір елігі	Х%	38,1	39,4	22,3	100%
3 4	Қабан	Х	45	66	163	274
3 4	Қабан	Х%	16,4	24,1	59,4	100%
5	Қасқыр	Х	Х	Х	Х	75
6	Шиебөрі	Х	Х	Х	Х	480
7	Түлкі	Х	Х	Х	Х	145
8	Борсық	Х	Х	Х	Х	206
9	Қоян	Х	Х	Х	Х	562
10	Шұбар күзен	Х	Х	Х	Х	82
11	Ондатра	Х	Х	Х	Х	399
12	Сарышұнақ	Х	Х	Х	Х	639
13	Жайра	Х	Х	Х	Х	44
14	Тас сусары	Х	Х	Х	Х	26
ҚҰСТАР
1	Қырғауыл	Х	Х	Х	Х	4205
2	Кекілік	Х	Х	Х	Х	1050
3	Қара қарға	Х	Х	Х	Х	1930
4	Сарыжағал сарыторғай	Х	Х	Х	Х	479
5	Кептер	Х	Х	Х	Х	2023
6	Айдарлы бозторғай	Х	Х	Х	Х	1084
7	Шіл	Х	Х	Х	Х	287
8	Бөдене	Х	Х	Х	Х	620
9	Құтан	Х	Х	Х	Х	294
10	Бүркіт	Х				24
11	Жапалақ	Х	Х	Х	Х	140
12	Сауысқан	Х	Х	Х	Х	1077
13	Үкі	Х	Х	Х	Х	82
14	Қоңыр кептер	Х	Х	Х	Х	606
15	Кіші бозторғай	Х	Х	Х	Х	472
16	Көк қарға	Х	Х	Х	Х	580
17	Жұртшы	Х	Х	Х	Х	82
18	Жылқышы	Х	Х	Х	Х	60
ҰШЫП ӨТЕТІН ЖЫЛ ҚҰСТАРЫ
1	Үйрек	Х	Х	Х	Х	3246
2	Қоңыр қаз	Х	Х	Х	Х	2535
3	Қасқалдақ	Х	Х	Х	Х	3131
4	Барылдауық үйрек	Х	Х	Х	Х	4863
5	Боз үйрек	Х	Х	Х	Х	4172
6	Қырылдауық шүрегей	Х	Х	Х	Х	3542
7	Тырна	Х	Х	Х	Х	618
8	Аққұтан	Х	Х	Х	Х	794

1.АРҚАР

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – ҚУЫС МҮЙІЗДІЛЕР (Bovidae)

Түрі – ҚАРАТАУ АРҚАРЫ (Ovis ammon karellini)

Арқар – бұл айыр тұяқты сүтқоректі аң, сирек кездесетініне байланысты Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген. Өңірлік парк аумағының тек Боралдай филиалында мекендейтін түрі – Қаратау арқары.(Ovis ammon karellini)

«Сырдария-Түркістан МӨТП» КММ-нің Боралдай тау сілемдері Аққуыс, Теректі, Аяқ-сүңгі, Бүркіт ұя, Қарасай шатқалы, Үлкен Боралдай, Ақтасты бұлақ, Асан жайлау орман айналымдары аумағында арқардың қыстауы жиі болады және көктемде ішінара төлдеуі өтеді. Жануарлар бұл жерге қазан айының соңы мен қараша айының басында келеді, ал мамыр айының соңында көптеген дарақтары жазғы жайылатын жерлерге қоныс аударады, яғни өңірлік парк аумағынан тыс жерге миграция жасайды және ол территорияларда қорғауға алынбайды. Сондықтан күзде қыстауға және көктемде төлдеуге қайтып келген арқарлардың саны тұрақты түрде ауытқып отырады. Биылғы жылғы көктемгі санақтың қорытындысы бойынша арқарлардың 72 басы есепке алынды.

21-сурет

Көктемгі санақ барысында Қаратау арқарының кездескен жерлері

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Барлығы	Оның ішінде
	Барлығы	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Аққуыс шатқалынан	8	2	4	2	-
Бүркітұя шатқалынан	13	4	5	4	-
Қарасай шатқалы	11	3	5	3	-
Аяқ-сүңгі шатқалынан	12	3	5	4	-
Үлкен Боралдай	8	3	2	3	-
Ақтасты бұлақ	9	2	3	4	-
Асан жайлау	11	3	5	3	-
Барлығы:	72	20	29	23	-

2.ЕЛІК

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – БҰҒЫЛАР (Cervidae)

Түрі – ЕЛІК (Capreolus rygargus Pallas)

Еліктің негізгі мекен ету ортасы маусымдық өзгерістерге тікелей тәуелді. Жаз айларында таудың жоғарғы белдеулеріндегі жайылымдарға дейін көтеріліп, қыс мезгілінде ең төменгі белдеуге кей уақытта парк территориясынан тыс аумақтарда да байқалып қалады. Көктем және күз айларында тау аңғары ішіндегі өзен бойындағы арша, бұта ағаштар тоғайларында жиі кездеседі.

Биылғы жылғы көктемгі санақ бойынша Боралдай филиалында 76 бас есепке алынды. Еліктің өңірлік парк аумағында таралуы төмендегі кестеде көрсетілген. Бұл кестедегі мәліметтер өңірлік парк мамандары мен орман қорғау инспекторларының берген ақпараттарына сүйеніп жасалынған.

22-сурет

елік

Боралдай филиалы аумағында еліктің есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Кездескен жалпы елік саны	Оның ішінде
	Кездескен жалпы елік саны	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Аққуыс	9	2	4	3	-
Теректі	10	3	5	2	-
Аяқ-сүңгі	7	1	3	3	-
Бүркіт ұя	11	3	4	4	-
Қос – Тұра	9	4	3	2	-
Қарасай	12	3	6	3	-
Үлкен Боралдай	8	2	4	2	-
Ақбастау	10	3	4	3	-
Барлығы:	76	21	33	22	-

3.ЖАБАЙЫ ШОШҚА (ҚАБАН)

Отряды – АЙЫР ТҰЯҚТЫЛАР (ARTIODACTYLA)

Тұқымдасы – ШОШҚАЛАР (Cuidae)

Түрі – ЖАБАЙЫ ШОШҚА (Sus scrofa L.)

Жабайы шошқа – өңірлік парк аумағындағы Түркістан және Сырдария филиалдары аумағына қарасты Сыр бойында көптеп кездеседі. Сырдария филилының орманшылық территориясындағы қамыс және көлдердің жағасы олардың негізгі мекені болып табылады. Жабайы шошқа парк аумақтарында топ үйірімен жылдың барлық мезгілінде үнемі бір аймақтан екінші аймаққа көшіп қоныс аударып жүреді. Олар көбінде жерді тұмсығымен қазып, өсімдік тамырлары мен өсімдіктерді қорек етеді. Қабандар күндіз қалың ағаш сазды тоғайларда жайылса, түнде ашық тегістерде белсенді жайылады.

Көктемгі санақтың қорытындысы бойынша Сырдария филиалында 140 бас, Түркістан филиалында 134 бас, жалпы парк бойынша 274 бас есептелді. Бұл көрсеткіш былтырғы жылдың күзгі санағының қорытындысымен салыстырғанда 33 басқа өскендігін көрсетеді.

23-сурет

Сырдария филиалы аумағында жабайы шошқаның есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Барлығы	Оның ішінде
	Барлығы	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Байырқұм орманшылығы: № 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29 айналымдар	42	10	11	21	-
Отырар орманшылығы: № 10,11,12,13,14,15,16, 17, 18,19 айналымдарында	34	7	12	15	-
Тақыркөл орманшылығы: № 1,2,3,4,5,6,7,8,9 айналымдарында	32	8	9	15	-
Шардара орманшылығы: № 30,31,32,33,34,35,36, 37,38,39,40,41,42,43,44.	32	8	10	14	-
Барлығы:	140	33	42	65	-

Түркістан филиалы аумағында жабайы шошқаның есепке алынған жерлері.

Санақ жүргізілген жер атаулары	Санаққа алынған дарақтардың жалпы саны
	Кездескен жалпы саны	Оның ішінде
	Кездескен жалпы саны	аталық	аналық	төлі	анықталмағаны
Қызылшаруа орманшылығы: №6,7,8,9,10,14,15,16,21, 22, 23,24,25,26,27,28,29 айналымдары	37	7	9	21	-
Балтакөл орманшылығы: №1,2,3,4,5,6,7,8,9,18,19, 20,21,22,23,24,25,26,27, 28,29,30,31,32,33 айналымдары	44	9	12	23	-
Шәуілдір орманшылығы: № 21,33,34,35,37,39,41, 43, 303,44,48,51,79,80,81, 82, 83,85,45,46,47,49,50, 52, 54,55,56,57,58,59,61. айналымдары.	53	11	16	26	-
Барлығы:	134	27	37	70	-

ҚОРЫТЫНДЫ

Көктемгі санақ жұмысының жоспары мекеме басшысымен келісіліп бекітілді. Жоспарда көрсетілген санақ жұмыстарын жүргізуде техникалық қауіпсіздігі толық сақталынып, ешқандай төтенше жағдай оқиғасы орын алған жоқ.

«Жабайы жануарлардың кейбір түрлерінің есептерін жүргізу үшін әдістемелік ұсынымдар» әзірленген. Өңірлік парк аумағында 2017 жылдың көктемгі санақ жұмыстары осы жоғарыдағы аталған әдістемелік нұсқаулықты пайдалана отырып жүргізілді. Нәтижесінде күзгі санақтың қорытындысы 2016 жылдың көктемгі санағымен салыстырғанда жабайы жануарлардың біршама түрінің өсімінің өскендігі байқалады.

Осы жоғарыда аталған жабайы жануарлардың санының көбеюуіне, өңірлік парк аумағынан шекаралас басқа аймақтарға ауып кетпеуіне ықпал жасау үшін биотехникалық іс-шаралар бойынша аң-құстардың азықтық ретінде тұз, жемін мерзімінде берілуін қамтамасыз етіп отыр.

Сонымен қатар мемлекеттік инспекторлар тарапынан сұғанақтыққа қарсы күрес жұмыстары да жүйелі түрде дер кезінде жүріп отырғанын айта кеткен жөн.

Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағында мекендейтін және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген, жойылып кету қаупі бар және басқа да аңшылық маңызы бар аң-құстардың өсу динамикасы нәтижелі іс-шаралар және жергілікті халықтар арасында жүргізілген үгіт- насихаттар, уақтылы бірлескен рейдтердің аң аулауға үш жылға жарияланған мораторияның жемісі мен нәтижесі болып табылады.

Атап айтқанда арқар, елік, жабайы шошқа, дуадақ, жайра, кекілік, қырғауыл секілді аң-құстардың мекендеу учаскелерінің парк аумағында тыныштық сақталып, бөгде адамдардың, яғни сұғанақтықтан қорғауды күшейтіп малшылырдың малын ЕҚТА жерінде орынсыз келуі шектеліп, аңдардың өсіп өнуіне қолайлы жағдай жасалғандықтан олардың саны артып келеді.

Мысалы: Тұяқтылар тобына жататын қабан, сібір елігі, жыртқыш аңдардан – қасқыр, түлкі, қарсақ, дала күзені, борсық үшін парк аумағы осы аңдардың тұрақты мекеніне айналған. Бұл біріншіден мемлекет тарапынан табиғат байлықтарын қорғауға деген шынайы қамқорлықтың, екіншіден, біздің мемлекеттік инспекторларымыздың өз міндеттеріне үлкен жауапкершілікпен қарап келе жатқандығының нәтижесі деп айтуымызға болады.

<<	<	Сентябрь 2024			>	>>
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30