06 February 2014

№7 «Шардара су қоймасы маңы – Байырқұм көпірі» экскурсиялық-танымдық маршруты

Подробности статьи

 

Маршруттың жіктемесі:автокөлікпен

 

Негізгі географиялық пунктердің атауы:
Шардара су қоймасы – координаттары (N 42°13,574;  Е 067°57,229)
Байырқұм көпірі –  координаттары ( N 42°13, 226;  Е 068°15,063)

 

Маршруттың жұмыс істеу мерзімі: мамыр-қыркүйек

 

Маршрут арқылы экскурсия ұйымдастырушысынсыз жүріп өту мүмкіндігі: тек қана экскурсия ұйымдастырушыныңалып жүруімен шығу.
        Өзіңізбен бірге не алу керек:

• суға, тасқа төзімді аяқ киім;
• күнге қарсы көзілдірік;
• жеке дәрілер қорапшасы;
• шомылуға қажетті заттар.

 

Маршруттағы күрделі  учаскелердің қысқаша сипаттамасы:
Өзен жағалауында табиғатты тамашалап, суретке түсу барысында қауіпсіздікті сақтау қажет.

 

Ықтимал дүлей құбылыстар мен олар орын алған жағдайда топтың іс-қимылы:
Жаңбыр жауып, Сырдария өзені арнасынан жайылған жағдайда өзен маңына жақын бармау. Жақын елді-мекенде жауынның басылғанын күту.
Маршрутта жүріп-тұрудың ерекше ережелері:

• табиғи нысандар мен аншлагтарға залал келтіруге тиым салынады;
• маршрутты ластамаңыз, мүмкіндігінше барлық кездескен (өзіңдікі, өзгенікі болса да) қоқысты жиып кетіңіз. Бұл үшін сізге табиғат ана рахмет айтады;
• өзенге ештеңе лақтырмаңыз. Ол жақтың да өз тіршілігі бар, олардың еркін дамуына мүмкіндік беріңіз;
• маршрут барысында немесе аялдау кезеңінде кездейсоқ айқайлап, ысқырып және т.б. дауыс шығарудың қажеті жоқ, себебі, тыныш болсаңыз, көп естисіз, көп көресіз;
• өзіңізге естелік ретінде фотосуретке  түсіріп, әрдайым алған әсеріңізді басқалармен бөлісіп жүріңіз. Бұл табиғат ананың Сізге берген ең маңызды сыйы.

Маршрутты жүріп өту жоспары:

 

 

Маршруттың сызбасы, шартты белгілері:

 

 

Маршруттың қысқаша сипаттамасы. Маршрут бойындағы және тамашалау (шолу) алаңдарындағы қарап-көру объектілерінің қысқаша сипаттамасы:
Маршрутымыз Шымкент қаласынан 225 шақырым қашықтықта орын тепкен Шардара су қоймасы маңынан бастау алады. Тоғай ормандарының өзіне тән ерекше экожүйесімен танысамыз. Жол бойында өсімдік әлемінен жиде, шеңгел, жантақ, тораңғылды көптеп кездестіруге болады. Аң-құстарды да көруге мүмкіндік бар. Атап айтсақ, жабай үйрек пен қаздар, шағала, бірқазан, тырналар қөқтем мен күзде Сырдария өзенінің сәнін келтіреді. Қарсақ, мәлін, сарышұнақ, ондатра және т.б. жануарлардың таптырмас мекені. Кербездене ағып жатқан Сырдария өзенінің таң шуағмен шағылысып, кешкі күн батардағы қызыл түске енуі де таң тамаша қалдырады. Жалпы маршруттың барлық бөлігі қатқыл жолдан(асьфальт) тұрады. Маршрут басынан, яғни Шардара су қоймасы маңынан 36 шақырымдай жүргенде Ұзыната әулие, бұрыңғы Комсомол ауылына келіп жетеміз. Ауыл ақсақалдарымен өңірдің тарихы жайлы біраз мағлұмат алуға мүмкіндік бар. Бұл өңірде Мұхаммед (с.ғ.с.) пайғамбарымыздың қазақ жеріне ең алғаш Ислам дінін таратқан жақын көмекшілерінің бірі болған Ұзын атаның мазары орналасқан. Ұзын ата мазары тарихи маңызы бар архитектуралық ескершкіш. Мазар порталды-күмбезді құрылыстар қатарына жатады. Күйдірілген шаршы пішіндес кірпіштен қаланған. Күмбезі 8 қырлы барабанға орналастырылған. Мазардың шығыс бөлігінде жоғары шығатын баспалдақ, ал батыс бөлігінде шағын бөлме бар. Кіре берісі П әрпі тәріздес болып көркемделіп, есіктің үсті сүйірленіп келген аркамен әшекейленген. Порталдың төменгі жағында араб харіпімен 778 х. жылы (1377) қайтыс болған Дүрманның ұлы Шермұхаммед Халім жерленгені жайлы жазылған. Мазардың ортасында ұзын 5 м болатын сағана (қабіртас) жатыр.Ел есіндегі аңыздарда бойының ұзын, үлкен болғандығы, аяқтарының қабірге сыймай, өсіп шыға бергені, содан осындай ұзын қабірдің салынғандығы айтылады.  
Мұнда кішігірім демалып, азықтанған соң, қызыққа толы маршрутымызды жалғастырамыз. Шамамен 15 шақырым жүргенде Қазақстан, бұрыңғы Целинное ауылына аялдаймыз. Ауылдың бір сәт тыныс тіршілігін көзбен көріп, аңыздарға құлақ түріп, жарты сағаттай тынығамыз. Осыдан кейін, ары қарай ортағасырлық қала орны Сүткент  орналасқан Сүткент аулына жетеміз. Сүткент – Сырдариядан 2 км жерде, Қаракөл сайында солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 800 м, солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 900 м аумақты алып жатыр. Оны қоршаған ені 4 – 6 м, биіктігі 1 м-ге жуық дуалдың бойында орнатылған 30 мұнараның орындары сақталған, дуалды сыртынан қоршай
қазылған ордың тереңдігі 1 – 1,5 м, ені 8 – 10 м. Қалашықтың шығыс шетінде су жинайтын үлкен тоғанның орны бар. Оның өлшемі 100 ÷ 350 м, тереңдігі 1 м. Су Сырдариядан арнайы қазылған арық арқылы әкелінген. Цитаделдің орны қалашықтың солтүстік-батыс шетінде. Оның өлшемі 150÷150 м, биіктігі 7 – 8 м. Цитаделді қоршаған қорғаныс қабырғасы мен мұнаралардың орындары сақталған. Оларды сыртынан терең ор бөліп жатыр. Қалашықтың шығыс шетінде қала маңындағы жеке иеліктердің қираған орындары байқалады.
Сүткент ауылынан 30 шақырым жол жүріп Жиделі ауылынданы Мұңлық Зарлық мазарларына жетеміз. Мұңлық пен Зарлық бұрынғы заманда өмір сүрген Шаншар деген ханның балалары болған. Ханның 60 әйелі болса да  бір перзентке зар болыпты. Бір күні Шанхар хан түс көреді. Түсінде бір ұл, бір қызды болады. Түсін сәуегейге жорытып, сол маңдағы балықшының 15 жасар қызы Ханшайымды өзіне жар етіп алады. Көп ұзамай Ханшайым жүкті болады. Ай күні жетіп босанар шағында Шаншар ханның 60 әйелі көре алмай мыстан кемпірге 60 алтын беріп, Мұңлық пен Зарлықтың көзін құрт дейді. Жаңадан туылған балалардың орнына екі күшік салып, балаларды өзенге ағызып жібереді. Өзенде ағып жатқан балаларды киік құтқарып алады. Мұңлық пен Зарлық бір тауды паналап өмір сүреді. Ханшайымның бала орнына күшік босанғанына ыза болған хан Ханшайымды дарға асуға бұйрық береді. Ханшайымды 3 рет дарға асады, үшеуінде де арқан үзіліп кетеді. Болмаған соң хан
Ханшайымды екі күшігімен қайтпас аралға апарып тастайды. Күндердің күнінде аң аулап жүрген  патша тастан тасқа секіріп, аң қуалап жүрген алтын айдарлы бозбаланың өзінің ұлы Зарлық екенін, өзеннің жағасында шашын тарап тұрған алтын шашты бойжеткеннің өзінің қызы Мұңлық екенін біліп ордасына алып келеді. Келгенде 60 әйелдің жауыздығын біліп хан оларды жазалайды. Қайтпас аралдан Ханшайымды әкеліп, Шаншар хан мен ханшайым және Мұңлық Зарлық бақытты өмір сүріпті.
Одан әрі он бір шақырымға жуық жол жүре отырып, Байырқұм көпіріне  жетеміз. Байырқұм — ежелгі қала орны. Сырдарияның сол жақ жағалауында орналасқан. Қаланың орны тік бұрышты биік алаңға ұқсас. Аумағы солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 300 м, солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 400 м, биіктігі 1,5 м-ге жуық. Ол биіктігі 3 м-ге жуық үйме топырақпен қоршалған. Оңтүстік-шығыстағы қабырғаның орта тұсында тік бұрышты 5 мұнараның қалдығы сақталған. Қаланың сырты тереңдігі 2 м, ені 20 м ормен қоршалған. Алаңның ортасына таман цитадель орналасқан. Ол биіктігі 9 м тік бұрышты төбе. Оның іргесінің аумағы солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 80 м.Қамалдың шет-шетінде 8 мұнараның қалдығы бар, биіктігі 1 м үйме топырақпен және ені 10 м-ге жуық ормен қоршалған. Оның солтүстік-батыс және шығыс жағында сухауызының орны анық көрінеді. Жиналған археология материалдарға қарағанда, қала б.з.б. 1 ғасыр мен б.з. 8 ғасыр аралығында болған.
Көпір    маңында Сырдария    өзені жағалауында  де-малыс    алаңша-сында   маршру-тымыздың     қы-зықты сәттерін еске ала отырып, ұзақ        жолдың демін     басамыз. Мұнда тапшан-дар, орындықтар арнайы от жаға-тын орындар мен беседкалар орна-ласқан. Бұл жердің  көрінісі  ұмытылмас әсер қалдырады. Күнделікті күйбең тіршілікті   бір  сәт ұмытып,  тамылжыған  табиғатпен     сырласқандай боласың. Естелікке фотосуретке түсіп,   шаңқылдаған   шағала үніне елтіп, өзенде    анда-санда    сайран қуып    секірген балықтарды бақылауға болады. Ендеше Сыр бойының көркі Сырдариямен бірге  тыныстайық!

 

Читать далее

Экскурсионно-познавательный маршрут №7 «Шардаринский водохранилище – Байыркумский мост»

Подробности статьи

 

Классификация маршрута:автомобильная

 

Наименование основных географических пунктов:
Шардаринский водохранилище – координаты (N 42°13,574;  Е 067°57,229)
Байыркумский мост –  координаты (N 42°13, 226;  Е 068°15,063)

 

Сроки функционирования маршрута: май-сентябрь

 

Возможность прохождения тропы без экскурсовода: только в сопровождении экскурсовода.
Возьмите с собой:

• непромокаемую обувь;
• солнцезащитные очки;
• личную аптечку.
• вещи для купания

 

Краткое описание сложных участков маршрута:
Во время перехода реки Сырдарий нужно соблюдать правила безопасно необходимо быть среди группы.

Возможные стихийные явления и действия группы при их возникновении:
Надо укрыться во время дождя, грома под боярышниковых деревьях.

 

Особые правила поведения на тропе:

• запрещается повреждать природные объекты, аншлаги;
• не засоряйте маршруты. Постарайтесь весь мусор (свой и чужой) вынести с тропы. За это природа скажет Вам спасибо;
• ничего не бросайте и не сливайте в реку. Там тоже есть своя жизнь и дайте ей возможность развиваться в чистой среде;
• не ломайте деревья и кустарники, даже если они вам кажутся отжившими свой век;
• берите на память о природе тех мест, что Вы посетили, только фотографии и Ваши воспоминания. Это самое ценное, что природа можеть Вам подарить;

План прохождения маршрута:

 

 

Схема маршрута, условные обозначения:

 

 

Краткое описание маршрута. Краткое описание объектов лицезрения на обозревательных площадках и по маршруту.

Маршрут начинается на растоянии 225 км от города Шымкент, рядом с водохранилищем Шардара. Дальше знакомимся с особенностями экосистемы лесов-тугаев. По дороге из растительного мира можно увидеть много тополей сизолистных, джиды, гребенщика, колючек и т.д. Есть еще и возможность увидеть птиц и животных. Весной и осенью реку Сырдарья украшают дикие гуси и утки, чайки, пеликаны, журавли. Незаменимое место обитание  ондатры, тушканчика, корса и для других животных. Можно получить прекрасное впечатление от отблесков рассвета и красных  красок вечернего заката солнца на реке Сырдарья. Почти вся дорога маршрута заасфальтирована. Сначала маршрута от водохранилища Шардара проехав  36 км, мы достигаем аул Узыната аулие или бывший аул Комсомол. Есть возможность получить некоторую информацию об истории региона от аксакалов аула.   Главной архитектурной достопримечательностью района является мавзолей Узун-ата (Длинный предок). Здание еще в 80-х годах было взято в железный каркас, который его практически не портит, и в то же время не допускает разрушения. Сам мавзолей относится к 19 веку. Из свода памятников узнаем, что в данном мазаре похоронен Ширмухаммед Халим, сын Дурмана, который умер в 1377 году. Об этом сообщает глиняная табличка прикрепленная к центральному порталу мавзолея. Эта табличка смотрится на портале как нечто инородное… После некоторых размышлений приходим к убеждению, что на месте современного мазара был другой более древний, который с годами разрушился. Судя по всему табличка взята с него. Что ж такие варианты на памятниках архитектуры нашей области нередки. На одной из стен мазара видны явные следы разрушения. История их примерно та же, что и тоболинской церкви. В годы Советской власти мазар хотели снести, но бульдозерист, который взялся за эту работу, умер прямо в кабине трактора. Ну как тут не поверить в перст божий?.. Сейчас вокруг Узун-аты сложился целый архитектурный комплекс. Неподалеку от мавзолея расположен колодец, накрытый оригинальным куполом. Вода в нем считается святой, хотя на вкус она изрядно солона. Здесь же построено добротное здание в восточном стиле, это нечто вроде пантеона рода кульчагаш, относящегося к казахскому племени конратов. Мемориальные доски воскрешают память батыров, биев и других известных людей этого рода. Что ж такая память потомков достойна всяческого уважения. Почему же Ширмухамед Халим получил прозвище Узун-ата (длинный предок)? Дело в том, что сагана (надгробие) святого достигает 5 метров в длину. Видимо этот человек был арабским проповедником ислама и в 14 веке стал духовным наставником – пиром кульчагашей.
   Отдохнув здесь и пообедав, продолжаем интересный маршрут. Примерно через 15 км, останавливаемся в ауле Казахстан, бывший Целинная. Во время 15минутного отдыха в этом ауле, наблюдаем моменты жизнедеятельности аула и слушаем местные легенды. После этого немного проехав аул, встречаем древний городок Сюткент  расположенного в 2,5 км от усадьбы Сюткент, на левом берегу реки Сыр-Дарья. Городище представлено полуовальной площадкой 800 на 900 м., высотой около 2 м., окруженной земляным валом высотой около 1 м., с остатками башен и рвом. На городище прослеживается цитадель, так же окруженная валом и рвом, шахристан и 9 рабадов. Сюткент — древний город, находящийся к западу от реки Шаша, датируется 10 веком. В нем была мечеть, где собирались тюрки из племен огузов и карлуков. 
В начале 15 века, как сообщают исторические источники, в городе Сюткент побывало войско Тимура.
До нашего времени сохранилось село под именем Сеткент. Недалеко нашли два городища, датирующиеся одно —8-12 веками, другое — 8-15 веками. Эти городища соответствуют средневековому Сюткенту.  Наслышанные историей городище едим дальше, и тут нас встречает легендарное место «Мунлык-Зарлык». Именно здесь расположен полузабытый и может быть от этого еще более прекрасный казахский эпос «Мунлык-Зарлык». Останавливаемся и идем к мазару по единственной здесь, выложенной бетонной плиткой дорожке. Над головой, на фоне бездонного, голубого неба, покачивается от ветра большой железный купол. А внутри этого своеобразного мазара две очень старых могилы и новая мемориальная доска, надпись на которой сообщает, что похороненные здесь люди жили в середине 16 века. То есть в эпоху бесконечных воин казахских ханов со среднеазиатскими шейбанидами в эпоху, когда наш край впервые начал подвергаться опустошительным нападениям джунгар, которых казахи называли калмаками. Внутри ограды удивительный покой и умиротворение . Легенда гласит, что жил в здешних местах могущественный правитель Шаншархан, у которого было шестьдесят жен, и ни одна из них не могла ему родить ребенка. Шестьдесят первой женой стала красавица Ханшаим. Однажды когда хан был в дальнем походе, она родила двойню мальчика и девочку. Однако завистливые жены сообщили хану, что у Ханшаим родились два щенка. Разгневанный правитель приказал отправить «царицу и приплод» на один из островов Сырдарьи. А мальчика и девочку, по наущению ханских жен, выбросила в реку некая злобная колдунья. Однако детей спасли добрые духи, и их выкормила своим молоком самка сайгака. Они поселились в пещере среди живописных холмов Шогирлитау, на правом берегу Сырдарьи. Подросший юноша занимался охотой, а его сестра изучила все свойства целебных и ядовитых трав. Между тем несчастная Ханшаим, уверенная в том, что она действительно родила щенят, вскормила их своей грудью и так и жила на речном острове. Однажды на охоте Шаншархан случайно встречает Зарлыка, они вступают в единоборство, из которого Зарлык выходит победителем. Вернувшись в свою ставку хан начинает горько проклинать судьбу, которая так и не дала ему детей. Узнав о сути происшествия, жены хана догадываются, что дети Ханшаим живы. Они вновь призывают к себе злую колдунью Мыстан-кемпир, щедро одаривают ее и просят окончательно сжить двойняшек со света. Мыстан-кемпир отправляется в Шогирлитау. Колдунья застала Мунлык в пещере одну и рассказала, что ее брат Зарлык с колыбели сосватан с дочерью соседнего правителя Кульмесхана и ему давно пора за невестой. Вернувшийся, с охоты Зарлык, обеспечив сестру необходимыми запасами, немедленно отправился за невестой. Расчет Мыстан-кемпир был в том, что гордый хан казнит дерзкого оборванца… По пути Зарлык встретил Кульмесхана, который занимался охотой. Не зная о том, что это будущий его тесть юноша простодушно рассказал ему свою историю. И здесь хан рассмеялся, чем была очень удивлена вся его свита, поскольку до сих пор смеха правителя некто не слышал. О том, почему он смеется хан пообещал рассказать вельможам в ставке. - Этот юноша сын правителя гораздо более могущественного чем я, а ходит как оборванец,- сказал Кульмес-хан по возвращении в ставку. И вслед за тем отдает свою дочь в жены Зарлыку. После свадьбы Зарлык с молодой женой и караваном из 70 груженых верблюдов отправляется к сестре. Впереди каравана спешит гонец, но сестра ему не отвечает. А когда Зарлык сам приходит к пещере Мунлык начинает горько упрекать его за то, что он заботится о ней, а устраивает только свою личную жизнь. Такие черные мысли навеяла Мунлык Мыстан-кемпир. В конце концов Мунлык требует от брата найти их мать. Зарлык отправляется на поиски. По пути он встречает сайгака, который бежит от молодого охотника в сторону острова где живет Ханшаим. Когда до цели остается совсем немного сайгак превращается в старика и исчезает. А в это время две собаки Ханшаим тянут ее на встречу Зарлыку. Счастливая встреча матери и сына произошла! А дальше встреча с дочерью, и наконец с отцом. Все счастливы. Но эпос этот печален, не зря в казахском языке понятие «мунлык-зарлык» означает печали и бедствия.
Через 11 км достигаем моста Байыркум. Древнее городище Байыркум расположено на территории усадьбы Байыркум на левом берегу реки Сыр-Дарья. Это прямоугольное в плане возвышение размерами 300 на 400 м., и высотой около 1,5 м. городище окружено валом высотой около 3 м. Снаружи городище опоясано рвом глубиной 2 м., и шириной – 20 м. На городище обнаружена цитадель, так же окруженная земляным валом с 8 башнями. На берегу реки Сырдарья, возле моста на площадке отдыха, вспоминая интересные моменты маршрута расслабляемся после долгой дороги. На этой площадке отдыха расположены тапчаны, беседки, скамейки и специальные отведенные места для разжигания костров. Панорама здешней местности оставляет незабываемые впечатления.
Забыв на минутку рутину будничных дней, сливаешься с природой. Сфотографировавшись на память, слушая всплески воды и крики чаек, можно наблюдать за плывущими рыбами. Давайте же отдохнем вместе с красотами Сырдарьи!

 

 

 

 

 

Читать далее

№6 «Бұхар бұғыларының тұқымбағы» экскурсиялық-танымдық маршруты

Подробности статьи

 

Маршруттың жіктемесі:жаяу

 

Негізгі географиялық пунктердің атауы:
Орманшы қызметтік үйі –  координаттары (N 42°51,886, Е 068°00,325)
Бұғыларды бақылау мұнарасы – координаттары (N 42°51,995; Е 068°00,486)

 

Маршруттың жұмыс істеу мерзімі: жыл бойы

 

Маршрут арқылы экскурсия ұйымдастырушысынсыз жүріп өту мүмкіндігі: тек қана экскурсия ұйымдастырушысыныңалып жүруімен шығу.
        Өзіңізбен бірге не алу керек:

• күнге қарсы бас киім;
• күнге қарсы көзілдірік;
• жеке дәрілер қорапшасы.

 

Маршруттағы күрделі учаскелердің қысқаша сипаттамасы:
           Жалпы маршрутты жүріп өту барысында улы жәндіктерден сақ болу қажет.

 

Ықтимал дүлей құбылыстар мен олар орын алған жағдайда топтың іс-қимылы:
          Күн күркіреп жаңбыр жауғанда ағашты паналау.

 

 Маршрутта жүріп-тұрудың ерекше ережелері:

• табиғи нысандар мен аншлагтарға залал келтіруге тиым салынады;
• маршрутты ластамаңыз, мүмкіндігінше барлық кездескен (өзіңдікі, өзгенікі болса да) қоқысты жиып кетіңіз. Бұл үшін сізге табиғат ана рахмет айтады;
• ағаштар мен бұталарды сындырмаңыз, сізге кедері болған жағдайда да;
• маршрут барысында немесе аялдау кезеңінде кездейсоқ айқайлап, ысқырып және т.б. дауыс шығарудың қажеті жоқ, себебі, тыныш болсаңыз, көп естисіз, көп көресіз;
• сүрлеуден шетке шықпаңыз, табиғаттың тепе-теңдігін бұзасыз.
• өсімдіктерді жұлмаңыз, оларда өссін, жетілсін. Сізден кейін келетіндер де олармен таныссын;
• өзіңізге естелік ретінде фотосуретке  түсіріп, әрдайым алған әсеріңізді басқалармен бөлісіп жүріңіз. Бұл табиғат ананың Сізге берген ең маңызды сыйы.

 

Маршуртпен жүріп өту жоспары:

 

 

Маршруттың сызбасы, шартты белгілер:

 

 

Маршруттың қысқаша сипаттамасы. Маршрут бойындағы және тамашалау (шолу) алаңдарындағы қарап-көру объектілерінің қысқаша сипаттамасы:
Жойылып барып кайта қалпына келе бастаған Бұхар бұғылары (Бухарские олени - Cervus elaphus bactrianus Lyddekker) – Орталық Азияның эндемигі болып табылады. Өткен дәуірде  Амудария мен  Сырдария өзені бойындағы тоғайларда және Қызылқұмда, ал ХХ-ғасырдың бірінші жартысында Оңтүстік Қазақстан облысы аумағындағы Сырдария өзенінің орта және төменгі ағысындағы тоғайларда мекендеген. Деректерге сүйенсек, бұғылар осы маңнан 50-шы жылдары шамасында жойылып кеткен. 1981 жылы Бұхар бұғысы Іле өзенінің сол жағалауындағы  Қарашеңгел мемлекеттік аңшылық шаруашылығына жерсіндірілді. Осыдан кейін, тоғай кермаралдарын өзінің бұрынғы өрісіне жерсіндіру мақсатында 2000 жылы Бүкіл дүниежүзілік жабайы табиғат қорының (WWF) Алматы және Мәскеу қалаларындағы
зоология ғалымдарының ұйғарымы-мен, облыста алғаш рет Түркістан орман және жануарлар әлемін қорғау жөніндегі мемлекет-тік мекемесінің Қызылшаруа орманшылығы Сырдария өзенінің жағасындағы Бұғы түбектің 2 гектарда «Бұхар бұғылары тұқымбағы» құрылды. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев киелі Түркістан қаласының 1500 жылдық мерей тойына, осы киелі Түркістан жерін, тау орман-тоғайын сұлуландырып, жануарлар әлеміне ерекше гүлдендірер сипат әсем түр-келбет беретін, «Сыр сұлуы кермаралды» бұғыларды көбейтіп, келешек ұрпаққа сақтап қалу мақсатында 8(сегіз) бас тоғай кермаралдарын сыйға тартқан болатын. Бүгінде жалпы қоршалған аумақтың ауданы
323 га,  оның бір жағы темір тормен қоршалған, қалған бөлігі Сырдария өзенімен шектеседі. Бүгінгі таңда, бұғыларды ұстау өрісі кеңейіп, 65 бас бұғыға күтім жасалуда. 2011 жылы  6 бас,  2012 жылы 8 бас және 2013 жылы 11 жас төлдерге көбейді. Қазірде 29 бас бұғы вольерден табиғи еркіндікке жіберілген.
Осы сыр сұлуы Бұхар бұғысын көзбен көріп, тыныс тіршілігімен танысу үшін, алдымен Түркістан қаласында орналасқан мұсылман халқының екінші Меккесі аталған Әзірет сұлтан мешітіне зиярат жасап, бас мекемінің Түркістан филиалындағы Бұхар бұғыларына арналған экомузеймен танысамыз. Мұнда бұғыға қатысты әртүрлі экспонаттар мен олардың тыныс тіршілігінен сыр шертетін фотосуреттерді және т.б. қызықты мәліметтермен жақын танысуға аламыз. Осында алған әсерімізді шындыққа ұластыру үшін, ары қарай 32 шақырым қашықтықта жатқан Қызылшаруа елді-мекеніне жол тартамыз. Осы жерден арнайы автокөлікпен 10 шақырым жүріп, Бұхар бұғыларын күтіп-баптаушы орманшы үйіне жетеміз. Тынығып, тамақтанған соң, ары қарай тоғай экожүйесімен таныса отырып, бұғылардың үлкен қоршауына кіретін қақпаға дейін 400 метрдей жаяу жүреміз. Жол бойында тораңғыл, жыңғыл, қызыл мия өсімдіктерін көптеп кездестіреміз. Үлкен қоршауға кірген соң, 900 метрдей жүре отырып, кіші қоршаудың қақпасына жетеміз. Кіші қоршауға кірген соң, шамамен 200 метр қашықтықта орналасқан, бұғыларды бақылау мұнарасына жетеміз. Бұғыларды мұнарадан бақылау бұғыларға азық берген кезде, яғни таңертен және кешке жүргізіледі. Олардың азық жегенін пайдаланып, көзбен тікелей көруге және фото, видеоға түсіруге тамаша мүмкіндік бар. Қалған уақыттарда олардың осы вольерде еркін жайылып немесе күйсеп жатқанын тамашалай аламыз. Ал, еркіндікке жіберілген бұғыларды тамашалау үшін, кіші қоршаудан шығып, еркіндікте жүрген бұғыларға арналған азық салатын астау мен су ішетін орындарын азық беру кезеңінде бақылай аламыз. Тоғай ормандарының табиғатын жатсынбай бой үйретіп еркін жүрген бұғыларды бетпе бет көргендегі әсерді айтып жекізе алмайсыз.

 

 

Читать далее

Экскурсионно-позновательный маршрут №6 «Питомник Бухарского оленя»

Подробности статьи

 

Классификация маршрута:пешеходная

 

Наименование основных географических пунктов:
Кордон – координаты (N 42°51,886; Е 068°00,325),
Наблюдательный пункт оленя – координаты (N 42°51,995; Е 068°00,486)

 

Сроки функционирования маршрута: вес год

 

Возможность прохождения тропы без экскурсовода: только в сопровождении экскурсовода.
 Возьмите с собой:

• непромокаемую обувь;
• солнцезащитные очки;
• личную аптечку.

 

Краткое описание опасных участков маршрута.
Во время передвижения по маршруту надо остерегаться ядовитых насекомых.

 

Поведение группы во время природных явлений:
Во время дождя с грозой нужно спрятаться под деревом.

 

Особые правила поведения на тропе:

• запрещается повреждать природные объекты, аншлаги;
• не засоряйте маршруты. Постарайтесь весь мусор (свой и чужой) вынести с тропы. За это природа скажет Вам спасибо;
• ничего не бросайте и не сливайте в реку. Там тоже есть своя жизнь и дайте ей возможность развиваться в чистой среде;
• не ломайте деревья и кустарники, даже если они вам кажутся отжившими свой век;
• не делайте надписей на камнях и деревьях, не надо оставлять после себя такую память на долгие времена;
• не стоит пугать животных громкими криками. Помните, что это не Ваша, а их заповедная территория;
• идя по тропе или находясь на остановке, не создавайте лишнего шума, зря не кричите, Будете вести себя тихо – увидите и услышите больше;
• не сходите с тропы, нарушите естественное равновесие в природной экосистеме;
• не рвите растения. Пусть они растут и радуют не только вас, но и тех, кто придет после;
• берите на память о природе тех мест, что Вы посетили, только фотографии и Ваши воспоминания. Это самое ценное, что природа можеть Вам подарить;

План прохождения маршрута:

 

 

 

Схема маршрута, условные обозначения:

 

 

Краткая характеристика (описание) тропы. Краткое описание объектов осмотра по тропе и на смотровых (обзорных) площадках:
Бухарский олень (Бұхар бұғысы – Cervus elaphus bactrianus Lyddekker), вид которого исчезнув
постепенно восстанавливается – является эндемигом Средней Азии. Обитал этот вид в прошлом веке в Кызылкуме и в тугаях, находящихся вдоль рек Амударии и Сырдарии, а в середине ХХ-го века – в тугаях, находящихся вдоль среднего и нижнего потока реки Сырдарии в Казахстане. Опираясь историческим фактам, в этом месте олени исчезнули еще в 60-ых годах. Бухарские олени были привезены 1981 году в государственное охотничье хозяйство  Карашенгель, расположенный на левом берегу реки Иле. После этого, решением ученых экологов городов Алматы и Москвы Всемирного фонда дикой природы (WWF) в 2000 году впервые в Казахстане был создан, с целью восстановления поголовья Бухарских оленей на  старом месте обитания в Бугы тубек  на берегу реки Сырдарья в государственном учреждении лесничества Кызылшаруа по сохранению мира животных и лесов Туркестана «Питомник Бухарских оленей». К празднованию 1500-летия священного города Туркестан, Президентом Республики Казахстан Н.А.Назарбаевым были подарены восемь Бухарских оленей для размножения и придания особенной красоты миру животных лесов-тугаев священной земли и с целью сохранения этого вида для будущих потомков. Площадь огражденной территории составляет 323 га, одна половина ограды из железной решетки, другая – граничит рекою Сырдарья, вольер, которого составляло 2 га, позже 2010 году расширили до 20 га.  В 2011 году поголовье увеличилось на 6 голов, в 2012 году на 8 голов и в 2013 году на 11 голов и на сегодняшний день в питомнике содержат 65 голов оленей, а 29 голов оленей были выпущены из вольера на свободу в природную среду.
Перед тем как увидеть воочию прекрасных Бухарских оленей и познакомиться с их жизнедеятельностью, нужно сначала заехать во вторую Мекку, считающимся для мусульманов,  с целью паломничества в мечеть А.Яссави. Далее едим   знакомиться с экомузеем учреждения Туркестанского филиала посвященный Бухарским оленям, находящийся в городе Туркестан. Здесь есть возможность познакомиться с разнообразными экспонатами, фотоснимками их тайной жизнедеятельности и другими интересными фактами. Чтобы продлить полученные здесь впечатления нужно проехать дальше 32 версты в населенный пункт Кызылшаруа.

Потом проехав еще 10 верст на специальном автотранспорте, доезжаем до дома лесника ухаживающий за Бухарскими оленями. Отдохнув здесь, дальше начинаем знакомиться с экосистемой тугая. Пешим ходом пройдем примерно 400 метров до ворот огромного питомника оленей. По дороге можно увидеть такие виды растений, как тополь сизолистный, гребенщик, солодка голая и т.д. Пройдя через ворота большой ограды питомника нужно пройти 900 метров, чтобы дойти до ворот малой ограды. За малой оградой, примерно через 200 метров дойдем до расположенной здесь вышки  наблюдения за оленями. Наблюдение за оленями с вышки проводятся во время кормления утром и вечером. Во время питания оленей, воспользовавшись  прекрасным моментом, можно наблюдать за ними, сфотографировать  и снять их на видео. В остальное время можно наблюдать за свободным передвижением по вольеру или отдыхом оленей. А для наблюдения за оленями, выпущенными на свободу, надо выйти из малой ограды во время их кормления, где расположена кормушка для оленей. Невозможно передать словами впечатления от близкой встречи со свободно передвигающимися оленями.

 

 

 

 

Читать далее